بازار مشتقات در ایران

بازارهای مالی جهانی

فیلم آموزشی بازار آتی کالای ایران توسط نیما کرامت و علیرضا شوشتری

اولین معامله ی آتی به روش جدید در سال 1865 و در بورس شیکاگو،بر روی غلات انجام شد.در ایران نیز نخستین معاملات قرارداد آتی در بورس کالای ایران بر روی شمش طلای یک اونسی پذیرفته شد.اما با آغاز معاملات آتی سکه در آذر ماه سال 87،تقریبا تمام معاملات آتی بورس کالا به سکه اختصاص پیدا کرد. درحال حاضر معاملات آتی طلا(صندوق طلا لوتوس)،زعفران و نقره در بازار آتی در حال انجام است.در ادامه قرارداد آتی شمش طلا نیز به زودی راه اندازی خواهد شد.

قرارداد آتی (کالا) چیست؟

قرارداد آتی کالا قراردادی است که درآن خریدار و فروشنده متعهد می شوند که در زمان سررسید(درآینده) کالای مشخصی را با قیمتی که در زمان حال با یکدیگر معامله کنند. بورس کالا برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام معامله مبلغی رو از طرفین تحت عنوان وجه تضمین اولیه دریافت میکند.

ویژگی های اصلی بازار آتی چیست؟

امکان نوسان گیری در تایم فریم های (بازه های زمانی) پایین، نقدینگی بالا،عدم نکول ایفای تعهدات به نسبت پیمان آتی

◼ اهرم:

اعتباری هست که بورس کالا برای اخذ موقعیت تعهدی تعیین میکند و باعث بازار مشتقات در ایران می شود که شما با چندین برابر سرمایه خدا معامله داشته باشید، به عنوان مثال برای معامله 1000 واحد صندوق طلا لوتوس به ارزش تقریبی 12 میلیون تومان چیزی در حدود 4/1(25%) این مبلغ را پرداخت میکنید، به عبارتی در این مثال اهرمی در حدود 4 برابر سرمایه تان خواهید داشت، در نتیجه در ادامه سود/زیان معامله گر از نوسانات قیمت 4 برابر خواهد شد.

◼ فروش استقراضی (ویژگی دو طرفه بودن بازار):

در این بازار شما می توانید در صورت تحلیل صحیح از نزول قیمت ها نیز کسب سود نمایید، به طوری که اگر تحلیل شما این باشد که قیمت ها در ادامه نزولی خواهد بود می توانید با اخذ موقعیت تعهدی فروش در قیمت های بالاتر از ریزش قیمت ها نیز سود کسب سود نمایید.

◼ پوشش ریسک (هجینگ):

شما میتوانید با اخذ موقعیت تعهدی (Long or Short) در یک قیمت مشخص، قیمت کالا مورد معامله را(طلا،نقره،زعفران) را برای خود تثبیت کنید، در ادامه قیمت ها افزایش و یا کاهش داشته باشد، قیمت برای شما ثابت خواهد ماند.

◼ آربیتراژ:

کسب سود بدون ریسک از اختلاف قیمت نقدی و قیمت آتی(آربیتراژ زمانی)

فعالین این بازار:

◼ بورس بازان یا نوسان گیران (Speculator)
◼ پوشش دهندگان ریسک (Hedger)
◼ آربیتراژگرها (Arbitrageur)

نمایش جلسات آموزشی دوره آتی کالا :

جلسه ۱ : معرفی و جایگاه بازار مشتقات ۴ دقیقه

۱-۱	معرفی مجموعه آموزشی بازار آتی
لینک : نمایش
	حجم: ۱۵ مگابایت
زمان: ۳ دقیقه
۱-۲	جایگاه بازار مشتقات در بازارهای مالی و طبقه بندی آن در ایران
لینک : نمایش
	حجم: ۱۳ مگابایت
زمان: ۴ دقیقه

جلسه ۲ : تعریف کلی مشتقات ۷ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۲۵ مگابایت
زمان: ۷ دقیقه

جلسه ۳ : تعریف تخصصی بازار آتی و کالاهای مورد معاله در آن ۲۱ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۶۴ مگابایت
زمان: ۲۱ دقیقه

جلسه ۴ : ویژگی های بازار آتی (اهرم، دو طرفه بودن بازار و . ) ۱۸ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۶۰ مگابایت
زمان: ۱۸ دقیقه

جلسه ۵ : تاریخچه و فعالین بازار آتی ۹ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۳۵ مگابایت
زمان: ۹ دقیقه

جلسه ۶ : مشخصات قراردادهای آتی (طلا، نقره، زعفران و . ) ۳۴ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۷۳ مگابایت
زمان: ۳۴ دقیقه

جلسه ۷ : اصطلاحات تخصصی بازار آتی ۳۸ دقیقه

۷-۱	وجه تضمین اولیه ، انواع حساب های بانکی ، انواع وضعیت های حساب (مارجین کال،عادی و . )، بازار جبرانی ، قیمت تسویه ، قیمت تسویه لحظه ای ، نحوه به روز رسانی حساب ها و بررسی سود و زیان حساب های دارندگان موقعیت های تعهدی
لینک : نمایش
	حجم: ۱۳۹ مگابایت
زمان: ۳۸ دقیقه

جلسه ۸ : آموزش تابلو معاملاتی بازار آتی ۹ دقیقه

۸-۱	آموزش تابلو معاملاتی بازار آتی، بررسی موقعیت های باز،حجم و.
لینک : نمایش
	حجم: ۷۲ مگابایت
زمان: ۲۹ دقیقه

جلسه ۹ : جلسه معاملاتی و مچینگ قیمتی ۱۶ دقیقه

۹-۱	مراحل جلسه معاملاتی و نحوه مچینگ قیمتی در دوره حراج تک قیمتی در بازار آتی
لینک : نمایش
	حجم: ۴۸ مگابایت
زمان: ۱۶ دقیقه

جلسه ۱۰ : آموزش سامانه آنلاین معاملات آتی کارگزاری بانک سامان ۲۵ دقیقه

۱۰-۱	نحوه تنظیم سفارشات شرطی جهت قراردادن حد سود،حد ضرر و ورود سفارشات در خارج از ساعات معاملاتی
لینک : نمایش
	حجم: ۶۱ مگابایت
زمان: ۲۵ دقیقه

جلسه ۱۱ : آشنایی با استراتژی های تکنیکال جهت تحلیل و نوسانگیری ۴۱ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۳۴ مگابایت
زمان: ۴۱ دقیقه

جلسه ۱۲ : مقایسه بازار آتی با بازار سهام ۱ دقیقه

۱۲-۱	مقایسه بازار آتی با بازار سهام (کارمزد معاملات،تفاوت عرضه اولیه در سهام با ایجاد نماد جدید در قراردادهای آتی، Rolloverو. )
لینک : نمایش
	حجم: ۲۹ مگابایت
زمان: ۱۱ دقیقه

جلسه ۱۳ : ارزش گذاری قراردادهای آتی ۱۴ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۴۵ مگابایت
زمان: ۱۴ دقیقه

جلسه ۱۴ : رفتار سررسیدها و نحوه آربیتراژ ۲۱ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۶۴ مگابایت
زمان: ۲۱ دقیقه

جلسه ۱۵ : اخذ کد معاملاتی آتی (ثبت نام غیرحضوری) ۱۱ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۱۹ مگابایت
زمان: ۱۱ دقیقه

جلسه ۱۶ : جمع بندی مطالب ۵ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۳۲ مگابایت
زمان: ۵ دقیقه

جلسه ۱۷ : لیست نمایش دانلود همه جلسات ۰ دقیقه

لینک : نمایش
	حجم: ۰ مگابایت
زمان: ۰ دقیقه

مطالب مرتبط

فیلم آشنایی با مفاهیم بورس تهران توسط سعید نجفی

آشنایی با افزایش سرمایه به زبان ساده توسط فرشاد امیر شوقی

فیلم آموشی آشنایی با گواهی نامه های بازار سرمایه توسط ثارا میران

6 دیدگاه

hamed

سلام بچه ها Fundeight (فاند۸) – یه سایت ایرانی که تامین سرمایه میکنه برای تریدر هایی که سرمایه اولیه کمی دارن حداقل فاندی که میده ۲۵۰۰۰ دلاره. من تازه باهاشون آشنا شدم خیلی خوبه واقعا، دغدغه بزرگ کم بودن سرمایه برای ترید رو حل کردن

به سایتش سر بزنید ——> Fundeight دات کام

mrdashti26

سلام
بابت این آموزش خوب از فراچارت و کارگزاری سامان تشکر می کنم
برای اساتید خوب این دوره استاد کرامت و استاد شوشتری بهترین ها را از خداوند آرزومندم
پیروز و پیادار باشید

travel

فوق العاده عالی و کاربردی

az.mohamad

سلام وقت بخیر
عرض ادب و احترام خدمت مدیریت محترم و کادر اجرایی سایت وزین کاربردی فراچارت همچنین سپاس از مدرسین گرانقدر این دوره و گروه مالی سامان که موجب ساخت این دوره ارزنده را فراهم آوردند ؛ حقا و انصافا ارزندگی این دوره علاوه بر محتوا کاربردی ، به جهت ورود یک نهاد مالی – کارگزاری سامان در تهیه محتوای ارزنده و جدید آموزشی به صورت رایگان و عرضه در این سایت وزین پرمخاطب فراچارت ، گامی نو و تحول برانگیز در حیطه ایجاد فرصت های برابر آموزش بازارهای مالی و معرفی ابزارهای نوین از سمت متولیان این امر میباشد؛ که به عمق بخشی هر چه بیشتر و حرفه ای تر شدن این بازار کمک شایانی مینماید امید است اینگونه فعالیت ها از جانب این نهاد مالی محترم و دیگر نهادها ادامه و استمرار داشته باشد ؛ مجددا مراتب قدردانی و سپاس خود را از این فرصت جدید به دست اندرکاران تقدیم میکنم .
همچنین باید متذکرشد آنقدر این دوره درخشان است که نقاط ضعف به سختی دیده میشود اما اگر فصل دومی با محتوای: ” ترکیب استراتژی های آتی و اوراق اختیار با هدف پوشش ریسک و افزایش بهره ، استراتژی های زمانی و اعداد یونانی دلتا و…در آتی و اختیار معامله و چگونگی اثر و افزایش بهره از آنها ، استراتژی های خرید و فروش همزمان ،واچلیست معاملاتی روزانه _فصلی _ دوره ای و… ، سبد معاملاتی آتی – اختیار ، استراتژی های میکس آتی – اختیار در دوره های رونق و رکود ، استراتژی گواهی سپرده _ آتی _ اختیار جهت پوشش ریسک و آربیتراژ ، اصول چینش و تشکیل سبد مشتقه ، ارائه اکسل یا برنامه محاسبه خودکار جهت محاسبات ارزشگذاری و واچلیست شناسایی فرصت های معاملاتی و…”اگر به این دوره ارزنده اضافه گردد بسیار مفید به فایده خواهد بود
همچنین کانال و گروه بسیار ارزنده و قابل تقدیری در سوشیال مدیا دارید
اگر ترید لایو و جلسات تحلیلی روزانه پیش یا حین یا پس از زمان معاملاتی برگزار شود شاید بتوان گفت تبدیل به تنها مجموعه در کل کشور خواهید شد که این خدمات را ارائه میدهید.
همچنین جای خالی ابزارهایی چون شاخص عمق مارکت و ….در این بازارهای نوپا حس میشودکه جای بسی تاسف دارد .
سپاس از حسن توجه و دقت نظرتان
راهتان هموار و پر رهرو باد…..

کرامتنیماnimakeramat

با سلام خدمت عزیزان
ممنون برای توجه تان و وقتی که گذاشتین
پیشنهادات بسیار خوبی بود
سعی میکنیم تا جایی که می شود در ادامه مباحث جامع تر شود.
در صددیم مجموعه آموزشی اختیار معامله (آپشن) رو تهیه کنیم و در ادامه استراتژی ها را تقدیم کنیم.

ALIREZA

درود بر شما
سپاس از حسن توجه شما
امیدواریم در ادامه بیشتر در خدمت باشیم

بازارهای مالی چیست ؟ + (بازار های سرمایه جهانی ) 8 بازار مالی مهم

بازارهای مالی اصطلاحی گسترده برای توصیف مکان هایی هستند که خریداران و فروشندگان برای معامله دارایی هایی مانند سهام، اوراق بهادار، اوراق قرضه، کالاها، ارزهای دیجیتال و مشتقات، یکدیگر را ملاقات می کنند. بازارهای مالی سنگ بنای اقتصاد سرمایه داری هستند؛ زیرا به سهولت در تشکیل سرمایه و نقدینگی برای کارآفرینان و مشاغل کمک می کنند. با گذشت سال ها، بازارها بزرگتر و سریعتر رشد کردند. اکنون افراد بیشتر از هر زمان دیگری، به این بازارها دسترسی دارند.

Finance market

بازارهای مالی با تکیه بر صنعت الکترونیک، به خریداران و فروشندگان کمک می کنند تا دارایی های مالی خود را معامله کرده تا نقدینگی ایجاد شود. بدون زیرساخت های بازار، فروشندگان مجبور می شوند با استفاده از روش های کم بازده مانند: تبلیغات طبقه بندی شده، به دنبال خریداران فردی باشند.

علاوه بر این، مکانِ متمرکزِ شفافیت قیمت و در دسترس بودن را فراهم می کند و بهتر اوراق بهادار را تحت فشار بازار عرضه و تقاضا قرار می دهد. این امر به نوبه خود خریداران و فروشندگان را نسبت به آنچه در غیر این صورت ممکن است در یک معامله خصوصی دریافت کنند، مطمئن می کند. از آنجا که در معرض نیروهای عرضه و تقاضا هستند، بازارهای مالی گاهی اوقات به دلیل نرخ بیکاری، تولید ناخالص داخلی و قیمت مسکن، نوسانات گسترده ای را تجربه بازار مشتقات در ایران می کنند.

مهمترین مزایای باراز مالی چیست ؟

• بازارهای مالی به کسب و کارها امکان رشد می دهند و نقدینگی ایجاد می کنند و کارآفرینان برای سرمایه گذاری خود می توانند به درآمد برسند.
• آنها با در دسترس قرار دادن اطلاعات در برای عموم سرمایه گذاران و بازرگانان، خطرات را کاهش می دهند.
• این بازارها با ایجاد اعتماد به سرمایه گذاران اقتصاد را آرام می کنند.
• اعتماد به نفس سرمایه گذاران اقتصاد را تثبیت می کند.

بیشتر مردم وقتی صحبت از بازارهای مالی می شود، به بازار بورس فکر می کنند. آنها نمی دانند که انواع مختلفی بازار وجود دارد که اهداف متنوعی را تحقق می بخشند. هر بازار برای ایجاد اطمینان در سرمایه گذاران به یکدیگر متکی هستند. ارتباط متقابل این بازارها به این معنی است که وقتی یکی از آنها رنج می برد، سایر بازارها نیز بر این اساس واکنش نشان می دهند. بیایید با هم برخی از انواع بازارهای مالی جهانی را بررسی کنیم.

بازار فارکس چیست ؟

بازار ارز (که به آن بازار فارکس یا معاملات ارزی یا fx نیز گفته می شود) بازاری است که در آن شرکت کنندگان می توانند ارزهای خود را خریداری، فروش، مبادله و گمانه زنی کنند. این نقدینگی ترین بازار در جهان است، زیرا پول نقد بیشترین نقدینگی دارایی ها را در اختیار دارد.

فارکس بزرگترین بازار مالی با معاملات روزانه بالای 6.6 تریلیون دلار می باشد که 88٪ آن را دلار آمریکا تشکیل می دهد. تقریباً یک چهارم معاملات توسط بانک ها برای مشتریان شان انجام می شود تا نوسانات تجارت در خارج از کشور کاهش یابد.

صندوق های تامینی مسئول 11٪ دیگر هستند و برخی از آنها سوداگرانه است. هیچ مکان مرکزی برای فارکس وجود ندارد، در عوض پول از طریق شبکه ای از فروشندگان و کارگزاران بین المللی داد و ستد می شود. مشاغل در هنگام خرید محصولات از کشورهای دیگر از بازار فارکس استفاده می کنند. بر خلاف سهام، ارزیابی ارز نسبت به ارزهای دیگر صورت می گیرد و این بازار بر نرخ ارز و ارزش دلار و سایر ارزها تأثیر می گذارد. نرخ ارز براساس تقاضا و عرضه ارز یک کشور و همچنین ثبات اقتصادی و مالی آن کشور کار می کند. عوامل زیادی در تغییر نرخ ارز نقش دارند مانند: سیاست پولی، ثبات سیاسی، نرخ بهره و واردات و صادرات.

بازار سرمایه چیست ؟

بازار سرمایه یکی دیگر از انواع بازارهای مالی جهانی است که به صورت سازمان یافته در آن افراد و نهادهای تجاری هم اوراق قرضه و هم اوراق بهادار خود را می خرند و می فروشند. این نوع بازار طراحی شده تا روشی کارآمد برای انجام معاملات خرید و فروش باشد.

بازار سرمایه منبع اصلی وجوه نقد بوده و توسط یک نهاد نظارتی، اجازه خرید و فروش اوراق بهادار را دارد، زیرا می تواند به راحتی تعهدات بدهی و حقوق صاحبان سهام خود را به سرمایه گذاران بفروشد.

دولت ها همچنین از این نوع بازار (معمولاً از طریق انتشار اوراق قرضه بلند مدت) برای جمع آوری سرمایه استفاده می کنند. چون دولت ها سهام منتشر نمی کنند در نتیجه از سوی آنها اوراق بهادار نیز انتشار نمی یابد؛ از این رو بازار سرمایه برای انتشار و معاملات اوراق بهادار بلند مدت در نظر گرفته شده است.

هنگامی که یک شرکت سهامی عام اوراق بهادار خود را در بازارهای سرمایه می فروشد، این فعالیت اصلی بازار شناخته می شود. تجارت بعدی اوراق بهادار شرکت بین سرمایه گذاران به عنوان فعالیت بازار ثانویه معرفی می گردد.

اوراق بهادار کوتاه مدت در جای دیگری مانند بازار پول معامله می شود. بورس اوراق بهادار نیویورک، بورس اوراق بهادار آمریکا، بورس اوراق بهادار لندن و NASDAQ نمونه هایی از بازارهای کاملاً سازمان یافته سرمایه هستند. اوراق بهادار همچنین می تواند از طریق بورس معامله شود، نه از طریق یک بورس سازمان یافته. بازارهای سرمایه بسیار به هم پیوسته اند، بنابراین آشفتگی در بازار سرمایه در آن سوی کره زمین احتمالاً بر تجارت در بازارهای واقع در کشورهای دیگر تأثیر خواهد گذاشت.

بازارهای مالی جهانی

بازار سهام چیست ؟

بازار سهام جایی است که سهام شرکت های بزرگ صادر و معامله می شوند. این نوع از بازارها یکی از مولفه های اصلی در اقتصاد بازار آزاد هستند. بازارهای سهام دارای دو عملکرد اصلی می باشند:

بورس سهام امکان دسترسی به سرمایه را معمولاً به صورت پول نقد فراهم می کند. اگر شرکتی نیاز به تأمین مالی یک پروژه بزرگ داشته باشد، می تواند به جای وام گرفتن پول از بانک، سهام خود را در بازار سهام بفروشد تا سرمایه لازم را جمع کند.

• از دید سهامداران

بورس سهام راهی برای مشارکت در رشد یک شرکت و همچنین تبدیل سریع سهام به پول نقد را فراهم می کند.

بازار سرمایه

این از دو طریق اصلی اتفاق می افتد:

بازار اولیه

در یک شرکت خصوصی، دارندگان سهام معمولاً از بنیانگذاران و سرمایه گذاران اولیه تشکیل شده اند که می توانند سهام خود را بازار مشتقات در ایران در بورس اوراق بهادار بفروشند و پاداش ریسکی را که در ایجاد و رشد سرمایه گذاری خود متحمل شده اند، بگیرند.

بازار ثانویه

برای سرمایه گذارانی که سهام آنها در شرکت های تجاری عمومی است، بورس به آنها اجازه می دهد بدون رشد خطر شرکت خودشان در رشد آن سهیم باشند.

بازارهای سهام به عنوان درگاهی برای تأمین بودجه مشاغل خصوصی نقش مهمی دارد. این بازارها به بازار مشتقات در ایران شرکت ها امکان دسترسی به مجموعه سرمایه خصوصی را می دهند که می تواند برای تأمین بودجه، رشد و توسعه تجارت یا خرید دارایی های جدید مورد استفاده قرار گیرد.

به زبان دیگر بازار ثانویه :

بازار ثانویه مکانی است که در آن ابزارهای مالی که قبلا منتشر شده‌اند، مانند اوراق قرضه و سهام، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند. مثلا اگر فردی سهام یک شرکت را در مرحله پذیره ‌نویسی خریداری کرده است و اکنون قصد فروش آن سهم به سایر سرمایه‌ گذاران بازار را دارد باید برای فروش سهم خود به بازار ثانویه مراجعه کند. در واقع این بازار، محلی است که سرمایه گذاران، اوراق بهادار را به جای شرکت صادر کننده از دیگر سرمایه گذاران خریداری می‌کنند. حجم معاملات در بازار ثانویه، نسبت به بازارهای اولیه بسیار بیشتر است. منبع

بدون دسترسی به بودجه خصوصی، مشاغل در پروژه هایی که به تأمین مالی نیاز دارند، با محدودیت بیشتری روبه رو می شوند و نمی توانند سرمایه واقعی سهام شرکت خود را سرمایه گذاری کنند. به همین ترتیب، بازارهای سهام این امکان را برای صاحبان مشاغل فراهم می آورند كه در نهایت با فروش سهام خود به بازار آزاد، موقعیت شان را برای سود به دست آورند.

از نظر افراد و معامله گران، بازارهای سهام نیز از این نظر نقش مهمی دارند که به بازرگانان اجازه می دهد بازده سرمایه خود را بدست آورند، به گونه ای که ارزش سرمایه گذاری در بازارهای مالی را دارد. این عملکرد دوگانه، این امر را برای معامله گران و شرکت ها به عنوان وسیله ای برای تسهیل گردش سرمایه ضروری می کند.

بازارهای مالی جهانی

بازار اوراق قرضه

بازار اوراق قرضه که اغلب اوقات بازار بدهی یا بازار اعتبار نیز نامیده می شود، یکی دیگر از انواع بازارهای مالی جهانی است که در آن سرمایه گذاران می توانند در اوراق بدهی منتشر شده توسط دولت و شرکت های بزرگ تجارت کنند.

دولت ها معمولاً به منظور جمع آوری سرمایه برای پرداخت بدهی ها یا تأمین اعتبارات زیرساختی، اوراق قرضه انتشار می دهند. شرکت های بازرگانی عمومی نیز در صورت نیاز به تأمین مالی پروژه های توسعه مشاغل یا حفظ فعالیت های در حال انجام، اوراق قرضه منتشر می کنند. بازار اوراق قرضه به دو طریق اصلی اتفاق می افتد:

بازار اولیه: معاملات مستقیماً بین ناشر اوراق قرضه و خریداران اوراق انجام می شود. در اصل، بازار اولیه ایجاد اوراق بهادار بدهی کاملاً جدید است که قبلاً به مردم ارائه نشده بود.

بازار ثانویه: اوراق بهاداری که قبلاً در بازار اصلی فروخته شده اند، در تاریخ های بعدی خریداری و فروخته می شوند. سرمایه گذاران می توانند این اوراق را از کارگزاری خریداری کنند که به عنوان واسطه بین طرف های خرید و فروش عمل می کند.

این مسائل بازار ثانویه ممکن است در قالب صندوق های بازنشستگی، صندوق های سرمایه گذاری مشترک و سیاست های بیمه عمر بسته بندی شود. با این حال، برخلاف سهام، بیشتر اوراق در بازار ثانویه از طریق صرافی معامله نمی شوند.

در عوض، اوراق قرضه از طریق بورس (OTC) معامله می گردد. دلایل مختلفی وجود دارد که اکثر اوراق قرضه به صورت فرابورس معامله می شوند، اما مهمترین آنها تنوع آنها است.

بورس سهام نیویورک (NYSE)

دو بازار سهام اصلی در ایالات متحده، NYSE و NASDAQ هستند. NYSE بزرگترین صرافی مبتنی بر سهام در جهان است که قبلاً به عنوان یک سازمان خصوصی اداره می شد، در 8 مارس 2006 پس از کسب مبادله تجارت الکترونیکی Archipelago به یک نهاد عمومی تبدیل گردید.

در سال 2007 ادغام با یورونکست، بزرگترین بورس اوراق بهادار اروپا، منجر به ایجاد NYSE Euronext شد، که بعداً توسط Intercontinental Exchange مادر اصلی بورس اوراق بهادار نیویورک خریداری شد.

بورس سهام خارجی شامل بورس اوراق بهادار لندن، بورس هنگ کنگ، یورونکست و دویچه بورس است. NYSEو NASDAQ عمده تجارت بورس در آمریکای شمالی و سراسر جهان را تشکیل می دهند. این دو صرافی از نظر نحوه عملکرد و انواع سهام خود با یکدیگر متفاوت هستند. دانستن این تفاوت ها به شما کمک می کند عملکرد بورس سهام و مکانیک خرید و فروش سهام را بهتر درک کنید.

بازارهای مالی جهانی

بازارهای پول

بازارهای پولی امن بوده و برای سرمایه گذاری کوچک مناسب هستند. در سطح عمده، معاملات گسترده بین موسسات و بازرگانان صورت می گیرد و در سطح خرد، این شامل صندوق های سرمایه گذاری متقابل بازار پول است.

وجوه بازار پول کوتاه مدت می باشد، بنابراین وجوه برای مدت زمان محدودی سرمایه گذاری می شوند. صندوق های خزانه داری به ترتیب یک سال یا کمتر و 270 روز دوام می آورند. بسیاری از صندوق های بازار پول گزینه فروش صندوق را معمولاً برای سود کمتری ارائه می دهند، نسبت به این که پول تا پایان دوره در حساب باقی مانده باشد.

در سطح خرده فروشی، افتتاح حساب بازار پول به سادگی افتتاح حساب پس انداز با چند تفاوت ساده است. حساب معمولاً برای افتتاح و نگهداری از آن به حداقل مانده نیاز دارد و شما باید پول را برای مدت زمان مشخصی در آن بگذارید.

در حالی که وجوه بازار پول بازده زیادی ندارند، آنها نرخ بهره بالاتری نسبت به اکثر حساب های پس انداز داشته و برای سرمایه گذاران کوتاه مدت راحت تر است. بیشتر معاملات بازارهای پول، معاملات عمده فروشی بوده که بین موسسات مالی و شرکت ها انجام می شود.

موسساتی که در بازار پول شرکت می کنند شامل بانک هایی هستند که به یکدیگر و به شرکت های بزرگ در بازارهای پول یورو و سپرده های مدت دار وام می دهند.

بازارهای مالی جهانی

بازار وام بین بانکی

منظور از بازار وام بین بانکی، زیر مجموعه معاملات بانک به بانک است که در بازار پول انجام می شود. بانک ها در چندین بخش از بازار پول، بازیگران اصلی هستند. بانک ها برای تأمین نیازهای ذخیره و مدیریت نیازهای روزانه به نقدینگی، وام های کوتاه مدت بدون وثیقه را در بازار وجوه فدرال خریداری و می فروشند.

وجوه فدرال وام های یک شبه بین بانک ها و نهادهای دیگر برای حفظ ذخایر بانکی خود در فدرال رزرو است. بانک ها برای تأمین نیازهای ذخیره خود و پاکسازی معاملات مالی، ذخایر خود را در بانک های رزرو فدرال نگهداری می کنند.

بازار مشتقات

بازار مشتقات یکی دیگر از انواع بازارهای مالی جهانی است که اوراق بهاداری را معامله می کند که ارزش آن را از دارایی اصلی می گیرند. ارزش قرارداد مشتقه با قیمت بازار کالای اساسی تعیین می شود.

این بازار مالی مشتمل بر قراردادهای آتی، معاملات آتی، اختیارات، مبادله و قرارداد است. سرمایه گذار پیشرفته و صندوق های تامینی از آنها برای بیشتر کردن سودهای بالقوه خود استفاده می کنند. در سال 2007 صندوق های تامینی به دلیل قرار دادن بازده بالاتر برای سرمایه گذاران سطح بالا، محبوبیت خود را افزایش دادند.

بازار ارز با بازار مشتقات ارزی متعادل می‌شود

مدیرعامل بورس کالا گفت: بازار مشتقه ارزی صرفا یک ابزار نیست و یک راهکار به شمار می‌رود که با استفاده از آن می‌توان التهابات را کنترل کرد تا در نهایت بازار ارز متعادل شود. حامد سلطانی نژاد در گفتگو با دوماهنامه تازه‌های اقتصاد درباره وضعیت بازارهای مشتقه در دنیا و حجم معاملات آن‌ها گفت: بر […]

مدیرعامل بورس کالا گفت: بازار مشتقه ارزی صرفا یک ابزار نیست و یک راهکار به شمار می‌رود که با استفاده از آن می‌توان التهابات را کنترل کرد تا در نهایت بازار ارز متعادل شود.

حامد سلطانی نژاد در گفتگو با دوماهنامه تازه‌های اقتصاد درباره وضعیت بازارهای مشتقه در دنیا و حجم معاملات آن‌ها گفت: بر اساس آخرین آمارهای موجود، بازارهای مشتقه در چند دههٔ‌ اخیر پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. در بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹میلادی. ، حجم معاملات قراردادهای مشتقه در سراسر جهان نزدیک به ۶۰۰ تریلیون دلار بود که بسیار بالاتر از تولید ناخالص داخلی آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان بود.

مدیر عامل بورس کالا افزود: از سویی دیگر بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی، در ابتدای سال ۲۰۰۰، بیش از ۹۰ درصد از ۴۵۰ کمپانی در دنیا از ابزارهای مشتقه برای مدیریت ریسک نرخ بهره استفاده کردند. بازارهای مشتقه در وضعیت فعلی دنیا ازجمله کنترل‌گرهایی است که می‌تواند در تعادل‌بخشی‌ها کمک کند و در سویی دیگر با سرعت درحال رشد است.

***تفاوت میان قراردادهای مشتقه

وی با اشاره به تفاوت میان قراردادهای مشتقه، اوراق قرضه و سهام اظهار داشت: درحال حاضر، ابزارها و قراردادهای مشتقه در بازارهای بورسی و خارج از بورس رشد بسیار یا سازمان‌یافته داشته است. این ابزارها از طریق سازوکار به‌اشتراک‌گذاری ریسک، فرصت‌های سرمایه‌گذاری با بازده بالقوهٔ بالاتر از آنچه در بازار اوراق قرضه و سهام وجود دارد، ارائه می‌دهند. محصولات مشتقه ابزارهای مالی هستند که قیمت آن به سایر متغیرهای اساسی مانند قیمت سهام و شاخص‌ها، نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت کالاها و… وابسته است

سلطانی‌نژاد خاطر نشان کرد: در حقیقت ابزارهای مشتقه ابزارهای مالی مرتبط با دارایی پایه‌اند و ابزار مفیدی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در محیط‌های ناپایدار به‌شمار می‌آیند و هر روز درحال کسب جایگاه‌های تازه‌تری در بازارهای مالی دنیا در کشورهای متفاوت است.

مدیر عامل بورس کالا در خصوص تاثیرات ناشی از بازار مشتقه در کشورها، گفت: مطالعات اخیر و بررسی آمارها نشان می‌دهد این بازار در کشورهای دنیا که عملیاتی شده، بازتاب‌های متنوعی داشته است؛ به‌طوری که تأثیرات و پیامدهای بازارهای مشتقه در یک اقتصاد می‌تواند به‌طور توسعه‌یافته‌ای متفاوت باشد. بسیاری از محققان بر سازوکارهای به‌اشتراک‌گذاری ریسک تمرکز می‌کنند و ابزارهایی را برای شرکت‌ها به‌منظور مقابله با شرایط شکل‌گرفته و احتمالی و همچنین دستیابی به اطلاعات تکمیلی در بازارهای مالی فراهم می‌آورند.

وی ادامه داد: در هر صورت، بازارهای مشتقه در دهه‌های گذشته رشد چشمگیری داشته‌اند، اگرچه سود حاصل از بازارهای مشتقه می‌تواند بسیار بزرگ‌تر باشد. البته، ابزارهای مشتقه ممکن است در دستیابی به تخصیص کارآمد ریسک در کل اقتصاد نیز کمک کنند. همچنین، در ایجاد بازار برای ارائهٔ فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاران مفیدند. علاوه‌براین، مشتقات اطلاعات را به بازارهای مالی ارائه می‌دهند و بنابراین نقش مهمی در کاهش نوسانات آینده در بازارهای مالی جهانی ایفا می‌کنند.

***کمک مشتقات به تخصیص ریسک میان سرمایه گذاران و بنگاه‌ها

سلطانی نژاد با بیان این که مشتقات به تخصیص ریسک میان سرمایه گذاران و بنگاه‌ها کمک می‌کند، گفت: این یک واقعیت است که کنترل نوسان‌ها یکی از مهم‌ترین کارکردهای این بازار است و به‌صورت بنیادی مشتقات به تخصیص ریسک بین سرمایه‌گذاران و بنگاه‌ها کمک می‌کنند و می‌توانند هزینه‌های تنوع‌بخشی به پورتفوی را کاهش دهند. علاوه‌براین، قیمت ابزارهای مشتقه ممکن است اطلاعاتی را برای معامله‌گران آشکار کند که می‌تواند به ایجاد بازارهای مالی پایدارتر کمک کند.

مدیرعامل بورس کالا با اشاره به تحقیقات انجام شده در این بخش خاطر نشان کرد:در تحقیقی، رابطه‌ای بین بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی پیدا کردند که نشان می‌داد اگر نقدینگی کافی در بازار نقدی پایه وجود داشته باشد، می‌توان معاملهٔ ابزارهای مشتقه را حفظ کرد. در سویی دیگر، شواهد تجربی ارائه‌شده در این تحقیق نشان می‌دهد بازارهای مشتقه ممکن است تأثیرات عمده‌ای در رشد اقتصادی داشته باشند. تلاش‌های بیشتر برای توسعهٔ بازارهای مشتقه به تقویت فعالیت اقتصادی کمک می‌کند، بنابراین رفاه جامعه را بهبود می‌بخشد و این ابزارها از طریق انتقال ریسک می‌توانند نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا کنند که مهم‌ترین آن کنترل نوسان‌ها است.

وی در خصوص راهکارهای بازار مشتقه برای معاملات غیر شفاف اظهار داشت: ذات این بازار از بین‌بردن شکاف‌های عمیق بین بازار نقد و بازار آتی است و به همین دلیل گسترش بازارهای مشتقه باید هدفی اصلی برای سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران برای ترویج رشد اقتصادی و رفاه باشد؛ بر همین اساس، اجرای تمام اقدامات قانونی لازم برای ازبین‌بردن معاملات غیرشفاف با محصولاتی از مشتقات خاص لازم است تا اقتصاد جهانی را به مسیر پایدار رشد اقتصادی قوی و متعادل تبدیل کند و این امر رخ نخواهد داد مگر اینکه به این باور برسیم که بازار مشتقه یک راه است و فقط ابزاری ساده نیست.

سلطانی نژاد درباره راه اندازی بازار مشتقه ارزی به منظور کنترل التهابات، گفت: اساساً، راه‌اندازی بازارهای مشتقه می‌تواند التهابات را کنترل کند، زیرا بخشی از بازار نقد به‌سمت بازار مشتقه کشیده می‌شود، به این‌صورت که سازوکارهای این بازار به‌صورت استاندارد و خودنظام‌یافته سعی می‌کند قسمتی از بازار را جدا کند و به‌سمت بازار مشتقه بکشاند و در واقع بخش التهابی بازار به‌سمت بازار مشتقه منتقل می‌شود و با این سازوکار وضعیت در شرایط کنترل‌شده‌ای قرار می‌گیرد و بر همین اساس درحال حاضر و در بورس کالا، در شرایطی که فعلاً درخواستی بازار مشتقات در ایران از سوی نهادهای بالادستی اعلام نشده، همهٔ زیرساخت‌های بازار مشتقهٔ ارزی در بازار سرمایه آماده شده است.

ابزار مشتقه چیست و چگونه ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد؟

ابزار مشتقه (Derivative) اوراق معاملاتی هستند که به شما امکان می‌دهند ریسک سرمایه‌گذاری خود را بسیار کاهش دهید. با استفاده از ابزار مشتقه شما می‌توانید با هزینه اندکی به‌نوعی سرمایه‌گذاری خود را بیمه کرده و سود قطعی از آن بردارید.

نوع دیگری از ابزار مشتقه هم وجود دارد که ریسک شما را کاهش نمی‌دهد اما میزآن‌سود شما را بدون تغییر میزان ریسک، چندین برابر می‌کند. البته توضیح هرکدام از این‌ها خود مقاله مجزایی می‌خواهد.

درهرحال ما در این مقاله به‌صورت مختصر به معرفی ابزار مشتقه و انواع آن می‌پردازیم.

ریسک و سود، دو موجود جدانشدنی

نمی‌دانم چقدر کلا با بازار و بازارهای سروکار داشته‌اید؛ اما اگر داشته‌اید به‌احتمال‌زیاد می‌دانید که یک اصل خلل‌ناپذیر در بازار وجود دارد، آن هم این است که ریسک بالا با سود بالا همراه است و برای گرفتن سود بیشتر باید بیشتر هم ریسک کرد.

این‌یک اصلی کلی هر بازاری است. مهم نیست بازار سرمایه باشد یا بازار طلا و دلار یا برنج. کسی که می‌خواهد سود بیشتری در یک‌زمان مشخص ببرد، باید ریسکش را هم بپذیرد؛ یعنی بپذیرد که احتمال ضرر کردن هم بالاست.

قیمت‌ها در ابزار مشتقه

در کل چه در بازار مالی و چه در بازار کالاها قیمت‌ها بر پایه دو چیز تعیین می‌شوند. یکی ارزش اولیه و ذاتی متاع مورد معامله و دیگری میزان عرضه و تقاضای آن است.

مثلا در بازار سهام هنگامی شرکتی با‌عرضه اولیه می‌خواهد وارد بازار بورس شود، ارزش اولیه سهام ‌آن را بر پایه ارزش اسمی شرکت، دارایی‌ها و سودآوری آن معین می‌شود.

بعدا هم که شرکت وارد بازار بورس شد قیمت سهم آن با‌ عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. در این عرضه و تقاضا، ارزش ذاتی هم اهمیت دارد. ارزش ذاتی هم رقمی است که معامله‌گران بازار حاضر هستند برای سهام آن شرکت بپردازند.

در این میان هم اگر گزارش‌های مالی شرکت منتشر شود یا هر خبر دیگری که مربوط به کارایی و سودآوری شرکت است بیاید، قیمت معاملاتی سهام آن تغییر می‌کند زیرا این اخبار در نهایت روی عرضه و تقاضا خود را بروز می‌دهند.

در بازار کالاها مثل برنج، گندم و طلا هم پارامترهایی همچون قیمت تمام‌شده، قیمت دلار و در مورد طلا قیمت انس جهانی طلا که آن هم دوباره با همین پارامترها و همچنین عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند، روی قیمت آن کالاها در بازار ایران تاثیر دارند.

اما ابزارهای معاملاتی یا در اصل برگه‌های قرارداد معاملاتی هم در بازار وجود دارند که چون برای کالا یا شرکت خاصی صادر نمی‌شوند قیمتشان هم با پارامترها شرکت یا کالا تعیین نمی‌شود.
بگذارید این جمله را بیشتر بسط دهیم.

بازار اوراق بهادار

آنچه در بازار سهام معامله می‌شود سهام شرکت‌های مختلف است. پیش از آنکه بازار سهام الکترونیکی شود و موارد مورد معامله غیرملموس شوند و مشتری صرفا با یک اسم و چند رقم کارش را انجام دهد، معاملات حضوری بودند و سهام شرکت‌ها در اصل برگه‌های سهام آن شرکت بود که از طرف خود شرکت و تحت نظارت سازمان بورس صادر می‌شدند.

یعنی وقتی شما سهام یک شرکت را می‌خرید، آنچه در ازای پول تحویل می‌گرفتید برگه‌های سهام یک شرکت خاص بود. هر برگه سهام می‌توانست شامل یک یا چند سهام شرکت می‌شد. این برگه‌ها یا اوراق، قیمت داشتند و به همین دلیل هم به بازار آن‌ها، بازار بورس اوراق بهادار می‌گفتند.

ارزش این برگه‌ها همان‌طور که گفتیم بر پایه متغیرهای خود شرکت و عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

اما در بازار برگه‌های دیگری نیز وجود دارند که ارزش آن‌ها نه بر پایه متغیرهای مستقیم آن‌ها، بلکه بر پایه قیمت چیزی دیگری که این برگه‌ها برای آن صادر شده‌اند تعیین می‌شود. این برگه‌ها اوراق مشتقه یا ابزار مشتقه نام دارند.

ابزار مشتقه در اصل (برگه) قراردادهایی هستند که توسط متخصصین مالی برای کاهش ریسک معاملات اصلی ساخته شده است.

یکی از نمونه‌های این برگه‌ها، همان قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش است که در مقاله پیشین به آن پرداختیم.

از جمله دیگر ابزارهای مشتقه، قراردادهای آتی هستند.

قراردادهای آتی در ابزار مشتقه

برای اینکه روشن کنیم منظور از قراردادهای آتی چیست، بگذارید یک مثال بیاوریم.

فرض کنید که کشاورزی کارش کشت سیب‌زمینی است. سیب‌زمینی‌های این کشاورز در میانه تابستان می‌رسند و باید برداشت شوند. کیفیت سیب‌زمینی‌ها او نسبت به بقیه کشاورزان آن منطقه بهتر است. دلیلش این است که او هم بذر مناسب و البته گران‌تر تهیه می‌کند و هم هزینه‌هایی برای افزایش کیفیت خاک و آب محصولات خود می‌کند؛ اما یک مشکل وجود دارد.

مشکل اینجاست که زمان برداشت محصولات او با زمان برداشت محصولات بقیه کشاورزان یکی است. این مسئله باعث می‌شود در زمان فروش این محصولات، میزان عرضه سیب‌زمینی به بازار زیاد شود و در نتیجه قیمت سیب‌زمینی در بازار پایین بیاید.

طبیعتا هنگامی هم که او می‌خواهد محصولش را بفروشد، چون توقع عموم مشتریان بر اساس قیمت‌های بازار شکل‌گرفته، قانع کردن خریداران به اینکه کیفیت این محصول بالاست و قیمت‌ آن حداقل ۵۰ درصد بالاتر از بقیه است، سخت است. نتیجه آنکه میزان حاشیه سود این کشاورز نیز پایین می‌آید.

از آن‌سو یک کارخانه تولید چیپس هم در منطقه وجود دارد که مشخصا اصلی‌ترین ماده اولیه‌اش همین سیب‌زمینی است. این کارخانه به دنبال محصولات با کیفیت می‌گردد اما بازار پر از سیب‌زمینی‌هایی است که کیفیتشان پایین است.

قرارداد آتی سیب‌زمینی

در این میان این کارخانه با محصولات کشاورز ما مواجه می‌شود. کیفیت آن‌ها مناسب هستند و به درد کارخانه می‌خورند.

اما مشکل اینجاست که میزان محصولات تولیدی این کشاورز کمتر از مواد اولیه موردنیاز کارخانه است. در خط تولید هم نمی‌توان دو جور سیب‌زمینی متفاوت استفاده کرد.

آنچه رخ می‌دهد این است که کارخانه چیپس و این کشاورز یک قرارداد می‌بندند.

قرارداد آن‌ها شامل این مسئله است که کشاورز متعهد می‌شود در زمان مشخصی در سال بعد، سیب‌زمینی با همین کیفیت و البته سه برابر وزن بیشتر محصولات امسال خود را به کارخانه بدهد. کارخانه هم در این قرارداد تضمین می‌کند که سیب‌زمینی‌های تولیدی او را در قیمت مشخص‌شده در قرارداد در سال بعد بخرد.

این‌یک قرارداد آتی یا آینده کالا است؛ یعنی قراردادی که در آن دو طرف متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده کالایی را با هم مبادله کنند. وقتی‌که سررسید این قرارداد می‌رسد کارخانه باید پول کل سیب‌زمینی‌ها را بدهد و کالایش را تحویل بگیرد.

مزیت این قرارداد برای کارخانه این است که مدیران کارخانه اطمینان دارند که مواد اولیه موردنیازشان را حداقل برای مصرف چند ماه در سال بعد با قیمت مشخص دارند.

اگر در سال بعد به هر دلیلی قیمت سیب‌زمینی بالا برود، اهمیتی ندارد. کارخانه به‌طورقطع با مبلغ خاصی از الان خریدش را انجام داده است.

کشاورز هم مطمئن است که حالا به‌طورقطع محصولات سال بعدش با قیمت مشخصی خریداری خواهند شد. اهمیتی ندارد قیمت سیب‌زمینی در بازار پایین برود یا نه. او مشتری‌اش را دارد. از آن‌سو چون مطمئن است که کل محصول خود را خواهد فروخت می‌تواند سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهد و زمینش را بزرگ‌تر کند تا بتواند میزان سیب‌زمینی را که به کارخانه تعهد کرده است، تولید کند.

به این نوع قرارداد آتی، قرارداد Forward می‌گویند. دلیلش این نام‌گذاری هم این است که تنها تضمین اجرای این قرارداد برگه‌های آن و اعتماد طرفین است. هیچ سازمانی در این میان وجود ندارد که بر این قرارداد، مفاد آن و اجرای آن نظارت داشته باشد.

قراردادهای آتی در بورس کالای ایران

در ایران بورس کالا برای سامان‌دهی به همین مسئله تشکیل شده است. بورس کالا محلی است که در آن تولیدکنندگان و مشتریان محصولات در آن به تبادل کالا و عقد قراردادها می‌پردازند. بورس کالا همچنین مکانی است که در آن تولیدکنندگان و خریداران می‌توانند همدیگر را بیابند.

در بورس کالا قرارداد‌های آتی برای کالاهای مختلفی می‌تواند شکل بگیرد. بورس کالا این قراردادهای آتی را سامان‌دهی می‌کند. چنین قراردادهایی صرفا به این خاطر که همین استانداردها و قوانین برای قراردادها دارند، قراردادهای Future نام دارند.

همچنین این قراردادهای آتی مثل بقیه ابزار مشتقه همچون اختیار معامله، بین سرمایه‌گذاران معامله نیز می‌شود.

در نتیجه در این قرارداد آتی در نهایت کسی که در تاریخ سررسید قرارداد برگه‌های قرارداد را دارد باید پول کالا را بپردازد و کالا را دریافت کند.

مشخصا قیمت معاملاتی این قراردادهای آتی تابع قیمت تضمینی موجود در قرارداد و همچنین قیمت محصول در بازار است. به همین دلیل هم به این‌ها ابزار مشتقه می‌گویند؛ زیرا هم خود قرارداد و هم قیمت آن‌ها از چیز دیگری که پایه آن قرارداد است مشتق می‌شود.

انواع ابزار مشتقه

در کل چهار نوع ابزار مشتقه در دنیا وجود دارد.

۱- قرارداد آتی با مقررات و سازمان‌دهی (Future) که همانی است که در سطور بالا گفتیم.

۲- قرارداد آتی بدون مقررات (Forward) همانند مثال بالایی است و قراردادهایی که برخی از صنف‌ها از جمله طلا‌فروش‌ها با یکدیگر می‌بندند و هیچ سازمانی در این میان دخیل نیست.

۳- قراردادهای اختیار معامله (Option): این نوع ابزار مشتقه را در مقاله اختیار خرید و اختیار فروش توضیح داده‌ایم.

۴- قرارداد معاوضه (Swap): در این نوع ابزار مشتقه دو طرف معامله قرارداد می‌بندند که دو ابزار مالی را با یکدیگر معاوضه کنند؛ مثلا یک نفر امتیاز دریافت یک وام را با اختیار خرید یک سهم خاص که در مالکیت فرد دیگری است معاوضه می‌کند.

در ایران ابزار مشتقه توسط بورس کالا ارائه و مدیریت می‌شود. اگر شما بخواهید در ابزار مشتقه معامله انجام دهید باید یک کد معاملاتی در بورس کالا داشته باشد. تنها ابزار مشتقه در بورس کالا نیز قراردادهای آتی و قرارداد اختیار معامله است.

دسته‌بندی ابزار‌ مشتقه

ابزار مشتقه را در کل می‌توان در دو دسته طبقه‌بندی کرد:

ابزار مشتقه مبتنی بر کالا مثل همین قراردادهای آتی کالا مثل سکه، گندم، پسته و زعفران که در بورس کالای ایران وجود دارند.

دیگری ابزار مشتقه مالی هستند. مثال آن هم همین قراردادهای اختیار معامله و همین قرارداد معاوضه است. البته ابزار مشتقه مالی دیگری هم در دنیا وجود دارند که البته از حوزه این مقاله خارج هستند.

کاهش ریسک در ابزار مشتقه

همان‌طور که در مثال قرارداد آتی خرید سیب‌زمینی گفتیم، ابزار مشتقه ریسک را برای هر دو طرف کاهش می‌دهند. برای مثال اگر در همین معامله آتی خرید سیب‌زمینی، اگر در زمان سررسید قیمت سیب‌زمینی در بازار بیشتر از قیمت قرارداد باشد، کشاورز علی‌رغم اینکه کمتر سود کرده، اما ضرر هم نکرده است. از آن‌سو کارخانه سود کرده است.

اگر هم در سررسید، قیمت سیب‌زمینی در بازار کمتر از قرارداد آتی سیب‌زمینی باشد، کارخانه ضرر کرده است اما ضرر آن محدود است. از آن‌سو در عوض مواد اولیه با کیفیت خریده است.

مشابه این قضیه در قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش هم وجود دارد؛ مثلا اگر در قرارداد اختیار فروش یک سهم، قیمت آن سهم در سررسید بیشتر از قیمت تضمینی خرید در قرارداد باشد، سرمایه‌گذار قرارداد خود را اجرا نمی‌کند و از خیر مبلغی که برای خرید قرارداد اختیار فروش پرداخت کرده می‌گذرد.

اگر هم در آن زمان قیمت سهم کمتر از قیمت خرید تضمینی باشد، سرمایه‌گذار با اطمینان و با سود جنس خود را می‌فروشد.

به همین دلیل ابزار مشتقه برای مدیران سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌هایی که می‌خواهند مدیریت ریسک انجام دهند، بسیار جذاب است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند با استفاده از چنین ابزارهایی ریسک سبد تحت مدیریت خود را تغییر دهند.

مشتقات، دارایی‌های مالی هستند که ارزش آنها بر اساس چیز دیگری مشخص می‌شود مثل یک دارایی یا سبدی از دارایی‌ها. متداول ترین انواع مشتقات، سهام، اوراق قبضه، کالاها، شاخص‌های بازار و ارزهای دیجیتال هستند.

خود محصول مشتقه در اصل قراردادی بین چندین طرف است. قیمت این محصول بر مبنای دارایی مربوط که به عنوان بنچمارک استفاده می‌شود، مشخص می‌شود. هر دارایی که به عنوان مرجع استفاده شود، ایده کلی این است که قیمت یک محصول مشتق بر مبنای آن دارایی مشخص شود. از جمله نمونه‌های محصولات مشتق می‌توان به قراردادهای آتی، قراردادهای آپشن و سوآپ اشاره کرد.

بر مبنای بعضی برآوردها، بازار مشتقات یکی از بزرگترین بازارهای جهان است چون این مشتقات تقریباً برای هر محصول مالی وجود دارند – حتی برای خود مشتقات. حتی از محصولاتی که از مشتقات مشتق شده اند و به همین ترتیب. عده‌ای بر این باورند که این قراردادهای مشتقات می‌توانند باعث ایجاد یک خانه پوشالی شوند که هر لحظه امکان فرو ریختن آن وجود دارد و عده‌ای نقش بازار مشتقات در بحران اقتصادی بزرگ سال 2008 را بسیار چشمگیر می‌دانند.