انواع اوراق قرضه

چقدر در مورد اوراق مشارکت اطلاع دارید؟

اوراق مشارکت چه نوع اوراق بهاداری هستند؟

اوراق مشارکت، اوراق بهاداری از نوع بدهی هستند که اساساً به شکل وام از طرف سرمایه گذاران به ناشر یا توزیع کننده آن پرداخت می‌شود. اوراق مشارکت به‌وسیله دولت، شهرداری‌ها، شرکت های سهامی و مؤسسات بزرگی نظیر دانشگاه‌ها منتشر و توزیع می‌شود تا انواع اوراق قرضه منابع حاصل از فروش اوراق مشارکت برای هزینه های عملیاتی، مصارف سرمایه ای و سایر سرمایه گذاری ها مورداستفاده قرار گیرد. وقتی شما در اوراق مشارکت سرمایه گذاری می‌کنید، پول خود را به ناشر اوراق قرض می‌دهید و در عوض یک پرداخت ثابت منظم بر اساس یک نرخ سود علی‌الحساب (بهره) به صورت ماهیانه یا سه ماه یک‌بار دریافت می‌کنید تا زمانی که اوراق مشارکت به سررسید خود برسد. در تاریخ سررسید سود حاصل از پروژه که منابع مالی با هدف تأمین مالی آن پروژه جمع‌آوری شد محاسبه می‌شود و چنانچه سود حاصلی بیشتر از سود علی‌الحساب باشد، مابه‌التفاوت به همراه سرمایه گذاری اولیه، به سرمایه گذار عودت داده می‌شود.

به اوراق مشارکت سرمایه گذاری های با “درآمد ثابت” هم می‌گویند، چون ارزش اوراق مشارکت بر اساس نرخ های سود و ارزش اسمی اوراق (اگر تا سررسید نگه‌داری شوند) تعیین می‌شود. اوراق مشارکت می‌تواند با سررسید متنوعی عرضه شوند و معمولاً به دسته‌های کوتاه (۱ تا ۳ سال)، متوسط (۳ تا ۱۰ سال) و بلند (۱۰ سال و یا بیشتر) تقسیم می‌شوند.

به لحاظ علمی نرخ سود اوراق با درآمد ثابت تابعی از دو عامل است:

اول- نرخ سود غالب بازار برای یک سررسید معین: هرچه سررسید اوراق با درآمد ثابت بیشتر باشد، سرمایه گذاران بیشتری خواهان قرض دادن پولشان می‌شوند. پس اوراق ۳ ساله معمولاً نرخ سود کمتری از اوراق ۱۰ ساله خواهند داشت و اوراق ۳۰ ساله هم معمولاً از بالاترین نرخ بهره برخوردار خواهند بود. بااین‌حال در اقتصاد اسلامی به دلیل ربوی بودن نرخ بهره ثابت، از مفهوم و سازوکار نرخ سود علی‌الحساب استفاده می‌شود که نرخ واقعی سود بعد از فرارسیدن سررسید اوراق مجدداً محاسبه شده و اعلام می‌شود.

دوم- ارزش و اعتبار کیفی شرکت ناشر: هرچه ارزش و اعتبار توزیع کننده اوراق قوی‌تر باشد، ممکن است نرخ سود کمتر باشد. اعتبار بهتر بدین معنی است که ریسک نکول و ورشکستگی کمتر بوده و درنتیجه سود اوراق کاهش بیابد و برعکس.

در کشورهای دیگر از اوراق قرضه استفاده می‌شود. معروف‌ترین این اوراق، اوراق قرضه دولتی ایالات‌متحده آمریکاست که به آن “خزانه” هم می‌گویند. این اوراق دارای اعتبار بالایی بوده و درنتیجه دارای کمترین نرخ سود در بین همه‌ی انواع اوراق قرضه است. اوراق قرضه شرکتی معمولاً نرخ سود بالاتری بسته به رتبه بندی اعتباری مخصوص به خودشان خواهند داشت. در کشور آمریکا رتبه بندی اعتبار به‌وسیله آژانس‌های رتبه بندی نظیر S&P 500، Moody’s و Fitch تعیین می‌شود.

در انواع اوراق قرضه ایران اوراق مشارکت معمولاً توسط دولت، وزارتخانه‌ها و شهرداری‌ها منتشر می‌شوند و ضمانت بانک مرکزی و نهادهای اقتصادی دولتی را به همراه دارند. به همین دلیل ریسک اعتباری همه این اوراق یکسان است.

چرا آگاهی در مورد اوراق مشارکت اهمیت دارد؟

اوراق مشارکت یکی از مهم‌ترین انواع مختلف دارایی ها به حساب می‌آید و می‌تواند متنوع سازی بیشتری برای سرمایه گذاران در یک فرآیند تخصیص دارایی فراهم کند. اگرچه اوراق مشارکت عموماً به‌عنوان گزینه‌ای با ریسک کمتر نسبت به سهام در نظر گرفته می‌شود، اما به‌طور کامل هم عاری از ریسک نیست. این اوراق در معرض ریسک نرخ بهره قرار دارد. به این معنی که ممکن است بعد از سرمایه گذاری در اوراقی که نرخ بهره ۲۰ درصدی دارد، اوراق جدیدی با همان شرایط اوراق قبلی منتشر و توزیع شود که نرخ بهره ۲۲ درصدی به سرمایه گذاران می‌دهد.

چه تصمیمی در مورد اوراق بگیریم؟

اضافه کردن اوراق مشارکت را به‌عنوان بخشی از استراتژی متنوع سازی سبد سهام در سرمایه گذاری خصوصاً برای اهداف کوتاه مدت، نظیر اهدافی که می‌خواهید در طول سه سال آینده به آن‌ها دست یابید، در نظر بگیرید. همچنین برای افق های سرمایه گذاری بلندمدت تر می‌توانید از اوراق مشارکت به‌عنوان منبعی برای متنوع سازی کلی استفاده کنید.

سرمایه گذارانی که به دنبال سودهای مطمئن‌تری هستند می‌توانند در صندوقهای سرمایه گذاری با درآمد ثابت سرمایه گذاری کنند. چراکه این صندوقها به‌خوبی متنوع سازی شده‌اند و ریسک سرمایه گذاری در اوراق مشارکت را به حداقل ممکن کاهش می‌دهند.

(پایان درس چهاردهم دوره آموزشی مفاهیم سرمایه گذاری)

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش نظرات مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این مقاله در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید

انواع اوراق بهادار چیست؟

در بازارهای مالی ایران، ابزارهای گوناگونی در معاملات مورد استفاده قرار می­گیرند. این ابزار با اصطلاح کلی “اوراق بهادار” معرفی می­شوند. انواع اوراق بهادار سهام، بسته به نوع قرارداد معامله و همچنین موضوع مورد معامله دارای اسم های مختلف و کارکردهای متفاوتی هستند.

شرکت ها و صاحبان بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی طرح‌­های خود و همچنین سرمایه گذاران برای کسب سود و بهره‌­وری بیشتر، لازم است تا با انواع اوراق بهادار آشنا شوند.

اوراق بهاداری که در ایران مورد معامله قرار می‌گیرند در سه دسته کلی تقسیم­‌بندی می­‌شوند:

• اوراق سهام شامل سهام عادی، سهام ممتاز و سهام سرمایه ­ای
• اوراق بدهی شامل اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابرازهای مالی اسلامی
• ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله، سلف، معاوضه و گواهی صندوق های سرمایه گذاری

۱- اوراق بهادار – اوراق سهام

الف- سهام عادی

اوراق سهام عادی اصلی‌ترین اوراق بهادار قابل‌ معامله در بورس تهران است که این ابزار نشان دهنده میزان مالکیت سرمایه گذاران در یک شرکت است. این اوراق به لحاظ مالکیت به دو دسته بانام و بی­‌نام تقسیم می­‌شود. که تنها تفاوت آن در درج نام دارنده روی برگه سهام و دفتر شرکت در مورد سهام بانام است. سهام عادی، طبق قوانین در ایران با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال منتشر می‌شوند.

دارندگان سهام عادی دارای حق رای در انتخاب هیأت مدیره شرکت و تأیید یا رد اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت و همچنبن دارای حق انواع اوراق قرضه ­تقدم خرید سهام هستند. حق‌تقدم حقی است که به موجب آن دارندگان فعلی سهام عادی در خرید سهام جدیدالانتشار اولویت خواهند داشت.

صاحبان این سهام، ریسک زیادی در سرمایه گذاری متحمل می­‌شوند؛ زیرا در صورت کاهش سود شرکت، ارزش بازاری سهام آن‌ها کاهش یافته و یا در صورت انحلال شرکت آخرین گروهی خواهند بود که مطالبات خود را دریافت می­‌کنند.

ب- سهام ممتاز

سهام ممتاز را اوراق بهادار ترکیبی نیز می‌نامند؛ زیرا ویژگی‌های سهام عادی و اوراق قرضه را با هم دارا هستند. سهام ممتاز از نظر نداشتن سررسید و همچنین هزینه مالیاتی، شبیه سهام عادی‌اند؛ اما با توجه به دریافت سود ثابت همانند اوراق قرضه، در گروه اوراق بهادار با درآمد ثابت قرار می‌گیرند.

سهام ممتاز از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار می‌شوند. در بازار خارج از بورس و همچنین در بورس اوراق بهادار قابل دادوستد هستند.

۲- اوراق بهادار مبتنی بر بدهی

بنگاه های اقتصادی از طریق دو روش می­‌توانند وجه مورد نیاز خود را تامین کنند: دریافت وام از بانک و یا انتشار اوراق بدهی. از انواع اوراق بدهی می­‌توان به اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابزارهای اسلامی اشاره کرد.

الف- اوراق قرضه

اوراق بهادار قابل معامله ای است که مبلغ وام و سود متعلق به آن و همچنین زمان سررسید اصل و سود وام، در آن مشخص می‌­شود. این اوراق بهادار از نظر زمان سررسید به سه دسته کوتا­ه مدت، میان مدت و بلند ­مدت، و بر اساس نرخ بهره به دو دسته با نرخ ثابت و با نرخ شناور تقسیم می­‌شوند.

اوراق قرضه معمولا توسط دولت منتشر م‌ی­شود و به­دلیل اینکه دولت پرداخت اصل و سود این اوراق را ضمانت می‌کند، جزو کم ریسک­ترین نوع اوراق بهادار محسوب می‌شود.

ب- اوراق مشارکت

در راستای اجرای بانک‌داری اسلامی اوراق مشارکت، جایگزین اوراق قرضه شد.

اوراق مشارکت نوعی از اوراق بهادار است که با مجوز بانک مرکزی، برای تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی – انتفاعی دولت یا شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات عام‌المنفعه منتشر می‌شود.

به اوراق مشارکت، سود ثابتی به طور علی‌الحساب تعلق می‌گیرد که در مقاطعی از سال پرداخت می‌شود. سود قطعی اوراق مشارکت، در زمان سررسید و از محل سود طرح و به تناسب قیمت اسمی و مدت زمان سرمایه گذاری در اوراق، تعیین و به دارندگان اوراق مشارکت پرداخت می‌گردد.

ج- ابزارهای اسلامی

اوراق قرضه اسلامی یا صکوک، ابزاری ابتکاری و منطبق با قوانین شرعی اسلامی هستند.

صکوک به ­عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌­تواند بدون خلق ارزش و کار، سودآوری داشته باشد. اوراق بهادار صکوک، منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی های فیزیکی شرکت های خاص جذب می‌­کنند.

از انواع صکوک می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. صکوک مالکیت دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
2. صکوک مالکیت منافع دارایی های موجود
3. صکوک مالکیت منافع دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
4. صکوک صلم
5. صکوک استصناع
6. صکوک مرابحه
7. صکوک مشارکت
8. صکوک مضاربه
9. صکوک نماینده سرمایه گذاری
10. صکوک مزارعه
11. صکوک مساقات
12. صکوک ارائه خدمات
13. صکوک حق‌الامتیاز

۳- اوراق بهادار – ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌‌‌‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (انواع اوراق قرضه دارایی پایه) می‌‌‌‌گیرند. دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

انواع قراردادهای مشتقه:

1. قراردادهای آتی (Futures)
2. قراردادهای سلف (Forwards)
3. قراردادهای اختیار معامله (Options)
4. قراردادهای معاوضه (Swaps)

قرارداد آتی

قرارداد بازار آتی، قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت مشخص، یک کالا با کیفیت مشخص را مبادله نمایند. در این قرارداد، دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.

خریدار معمولا پیش بینی می‌­کند که قیمت کالا در آینده بالا می­‌رود و فروشنده پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین می­‌آید.

قرارداد آتی در بازارهای رسمی‌‌‌‌ یا بازار بورس انجام می‌‌‌‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌‌‌‌دهند. در قرارداد آتی، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌‌‌‌شود.

قرارداد اختیار معامله – قرارداد آپشن

قرارداد اختیار معامله یا قرارداد Option، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار حق (نه الزام و انواع اوراق قرضه تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. بنابراین براساس قرارداد اختیار معامله ( قرارداد آپشن ) ، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی را به­‌دست می‌آورد.

دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت درخواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌ بندی می‌شوند:

۱- قرارداد اختیار خرید

دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی در دوره زمانی معینی بخرد.

۲- قرارداد اختیار فروش

این قرارداد به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. درحالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرد، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

نتیجه­‌گیری

در بازارهای مالی، ابزارهای متنوعی برای سرمایه­ گذاری وجود دارد. هر فرد بسته به میزان ریسک پذیری و پیش بینی خود نسبت به قیمت­ های آینده ،از این ابزار استفاده می­‌کند.

معمولا افرادی که خواهان ریسک کم و سود ثابت و معین هستند از بین انواع اوراق بهادار، اوراق بدهی سرمایه گذاری را انتخاب می‌کنند. افرادی که انتظار بهره بالایی از شرکت­ ها دارند، آن شرکت را با خرید سهام، به میزان سرمایه ی خود به تملک در می‌­آورند.

خریداران قرارداد آتی معمولا پیش‌­بینی می­‌کنند که قیمت کالا در آینده افزایش میابد و و فروشندگان آن، پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا کاهش می­ابد.

شما چند درصد از سرمایه خود را برای هر نوع از اوراق بهادار اختصاص می­‌دهید؟

انواع اوراق قرضه و ویژگی آنها

در دنیای تجارت و بازارهای مالی، اوراق قرضه کاربردهای فراوانی دارد. شرکت‌ها و نهادهای مالی از انواع اوراق قرضه به منظور تامین مالی و کنترل نقدینگی در بازار استفاده می کنند. این اوراق جزو اوراق با درآمد ثابت بحساب میاد که در ایران و پس از رواج بانکداری اسلامی، انتشار آن ممنوع شد. اما با تمام این تفاسیر، این اوراق جذابیت هایی برای ناشران و سرمایه گذاران دارند که در این مقاله ضمن معرفی انواع اوراق قرضه به آنها اشاره خواهیم کرد.

انواع اوراق قرضه و ویژگی های آن

شرکت ها به منظور توسعه امور تجاری خود به سرمایه نیاز دارن. این سرمایه می‌تواند از طریق انتشار سهام و یا استقراض تامین گردد. استقراض به نوبه خود به دو بخش اخذ تسهیلات بانکی و صدور اوراق قرضه تقسیم می شود. برای وام گرفتن از بانک باید ضمن وثیقه گذاشتن، در موعد های تعیین شده سرمایه استقراضی باز پرداخت گردد؛ اما اوراق قرضه با توجه به سررسید طولانی مدتی که دارن، فشار زیادی به شرکت برای تامین و بازپرداخت استقراض وارد نمی‌کنند.

اوراق قرضه عبارتند از اوراقی که نشانگر حقوق دارنده اوراق نسبت به دریافت اصل و سود ثابت تعیین شده است و به نوعی سند بدهکاری بحساب میاد. این اوراق را می‌توان بر حسب معیارهایی هم چون سررسید، نوع کوپن و … تقسیم بندی کرد. اما بهتر است قبل از آشنایی با انوع اوراق قرضه، با ویژگی این اوراق بیشتر آشنا بشیم.

ویژگی های اوراق قرضه

• تاریخ سررسید معین : اوراق قرضه با سررسید معین و مشخص شده منتشر می شوند.
• سند بستانکاری : دارنده اوراق قرضه بعنوان بستانکار حق دریافت اصل (ارزش اسمی) و بهره آن را دارد. ولی هیچ مالکیتی در شرکت نداشته و این موضوع برای انتشار دهنده این اوراق نوعی مزیت بحساب میاد، که مجبور نیست برای تامین سرمایه مورد نیازش کسی را شریک خود کند.
• حق رای : صاحبان اوراق قرضه تنها بستانکار بحساب میان و حق دخالت در تصمیم گیری ها و اداره شرکت را ندارند؛ مگر اینکه ناشران از تعهدات خود سر باز زنند.
• ارزش اسمی : هر ورقه قرضه دارای ارزش اسمی مشخص بوده و در هنگام انتشار به قیمت بازار که معمولاً از ارزش اسمی کمتره، منتشر می گردد.
• اولویت در دریافت حقوق : همان طور که اشاره کردیم و اوراق قرضه سند بستانکاری هستن؛ بنابراین اگر شرکت ورشکسته شود، ابتدا صاحبان این اوراق اصل و فرع پول خود را می‌گیرند و سپس دارندگان سهام عادی و ممتاز به دنبال احیای حقوق خود باید باشند.
• وثیقه و ضمانت برای اوراق قرضه : ناشران انواع اوراق قرضه برای اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران، معمولاً زمین و ساختمان شرکت را بعنوان وثیقه اوراق قرار می دهند؛ تا دارندگان این اوراق نگران ریسک نکول نباشند.

دیگر خصوصیات اوراق قرضه …

• نرخ بهره : اکثر اوراق قرضه دارای نرخ بهره ثابت در قالب کوپن هستند که در طول مدت سررسید و فواصل زمانی مشخص، به دارندگان این اوراق پرداخت می شود. اما جدیداً اوراق قرضه با نرخ شناور و بر اساس نرخ بهره سایر اوراق رایج در بازار هم منتشر می گردد.
• اوراق قرضه با نام یا بی نام : در اوراق قرضه با نام، اسم و آدرس صاحب این اوراق در دفاتر شرکت ناشر ثبت می گردد و هرگونه نقل و انتقال این اوراق نیازمند امضای اسناد و ثبت آن در دفاتر شرکت است. اما برای خرید و فروش اوراق قرضه بی نام نیازی به حضور در شرکت و اطلاع دادن نیست؛ و این اوراق با دست به دست شدن تغییر مالکیت می دهند.
• کوپن : هر ورق قرضی دارای نرخ کوپن مشخص است. کوپن در اصل برگه دریافت بهره‌ای است که ناشر متعهد به پرداخت آن در فواصل زمانی معین به سرمایه گذار می باشد. کوپن ممکن است ماهیانه، سه ماهه، شش ماهه و… باشد؛ ولی فارغ از فواصل زمانی پرداخت آن، نرخ کوپن بصورت سالیانه و درصدی از ارزش اسمی تعیین می شود.

مثالی ساده برای آشنایی با اوراق قرضه

سرمایه گذاری قصد خرید اوراق قرضه با سررسید 3 ساله، نرخ کوپن 10%، ارزش بازار ۸۰۰ تومان و ارزش اسمی ۱۰۰۰ تومان را دارد. پرداخت‌های این اوراق هر 6 ماه یکبار است. با توجه به این اطلاعات یعنی سرمایه گذار باید در زمان خرید ورق قرضه معادل ارزش بازار آن یعنی ۸۰۰ تومان را بپردازد.

مبلغ کوپن بصورت درصدی از ارزش اسمی برابر با ۱۰۰ تومان می شود که با توجه به بازه زمانی پرداخت، دارنده آن هر ۶ ماه مبلغ ۵۰ تومان و در۶ نوبت (3 سال معادل 36 ماه) خواهد گرفت. در انتها و پس از سه سال (همزمان با آخرین نوبت پرداخت مبلغ کوپن) دارنده این اوراق معادل ارزش اسمی هر ورقه قرضه، یعنی همان هزارتومان را پس می‌گیرد. پس با این تفاسیر کل دریافتی دارنده ورقه قرضه برابر خواهد شد با :

1300 = 1000 + ( 50*6 )

که این یعنی پس از سه سال ۵۰۰ تومان سود کسب کرده است.

انواع اوراق قرضه موجود در بازار

ورقه‌های قرضه را می‌توان بر اساس معیارهای متفاوت تقسیم بندی کرد. بطور مثال این اوراق را بر حسب سررسید به سه نوع کوتاه مدت (کمتر از یک سال)، میان مدت (بین ۱ تا ۱۰ سال) و بلند مدت (با سررسید بیش از ۱۰ سال) تقسیم بندی می کنند.

تقسیم بندی اوراق قرضه شرکت ها بر حسب ماهیت

طبق مواد اصلاحی قانون تجارت، تنها شرکت‌های سهامی عام تحت شرایط مندرج در قانون، اجازه انتشار اوراق قرضه را دارند. انواع اوراق قرضه انتشاری توسط شرکت ها شامل دو نوع است.

1 – اوراق قرضه عادی

این نوع از ورق قرضه تمامی شرایط عادی را هم چون قیمت اسمی و بازار مشخص، سررسید معین و نرخ کوپن تعیین شده را داشته و میزان بهره متعلقه آن نیز تصریح شده است. سرمایه گذاران این اوراق را خریداری کرده و در فاصله زمانی تعیین شده برای دریافت اصل و فرع پول خود به شرکت مراجعه کرده و حق دخالت در امور شرکت را ندارند. پذیره‌نویسی این اوراق عمل تجارتی به حساب نمیاد و معمولاً برای اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران وثیقه و ضمانت هایی برای این نوع از اوراق قرضه تعیین می شود.

2 – اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم

در صورت پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش بازرسان شرکت و هم چنین تصویب آن در مجمع عمومی فوق‌العاده، شرکت ها می تونن اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم منتشر کنند. لذا دارندگان این اوراق پس از مراجعه به شرکت در زمان تعیین شده، ورقه قرضه خود را به سهام با نام شرکت تبدیل خواهند کرد.

انواع اوراق قرضه برحسب نوع کوپن

1 – اوراق قرضه با نرخ کوپن صفر

دارندگان این اوراق تا سررسید هیچ مبلغی را نمی گیرند. در واقع این نوع از اوراق قرضه به صورت تنزیل شده در زمان صفر فروخته می‌شود و در سررسید معادل ارزش اسمی آن را به دارندگان این اوراق می‌دهند. این اوراق برای هر دو طرف معامله جذابیت دارد؛ چون سرمایه‌گذار نگران بکارگیری پول دریافتی در طول مدت تا سررسید نیست و ناشر هم در طول این مدت هر سال بهره آن را به روش خط مستقیم مستهلک می سازد.

2 – اوراق با کوپن ثابت

حالت عادی انتشار اوراق قرضه که در مثال آن را توضیح دادیم و دارای نرخ کوپن مشخص در فواصل زمانی است.

3 – اوراق با کوپن شناور

نوع جدیدی از انواع اوراق قرضه، اوراق با نرخ کوپن شناور هستند. نرخ کوپن این اوراق ثابت نیست و بر اساس نرخ بهره سایر اوراق موجود در بازار و یا نرخ های جهانی چون Libor تعیین می شود.

4 – اوراق قرضه با کوپن تاخیر

ناشر این دسته از اوراق قرضه پس از انتشار تا مدت زمانی معین (مثلاً یکساله) ملزم به پرداخت نرخ بهره کوپن نیست. این کار در اصل همانند دوره تنفس در نظر گرفته شده برای وام بوده و نوعی مزیت برای ناشر بهمراه دارد.

جذابیت های انتشار ورق قرضه برای سرمایه گذاران

• نرخ سود بالاتر در مقایسه با سپرده کوتاه مدت
• داشتن ضمانت و یا وثیقه بازپرداخت اصل و سود
• نقدشوندگی مطلوب : اوراق قرضه بازاری برای خرید و فروش دارد و در صورت نیاز در سریعترین زمان ممکن می‌توان آن را نقد کرد؛ که تعیین قیمت آن مقوله ای پیچیده و خارج از بحث ماست.

جذابیت ورق قرضه برای ناشران

• نرخ پایین تر پرداختی در قیاس با تسهیلات بانکی
• تامین مالی بلند مدت
• انتشار اوراق قرضه بعنوان اعتباری برای ناشر بحساب میاد
• مشخص بودن فرایند و زمان تامین مالی

در این مطلب شما را با انواع اوراق قرضه و ویژگی های آن آشنا کردیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص جایگزین اوراق قرضه در ایران، می تونین از دیگر مقالات تخصصی نت نظر استفاده کنید.

انواع اوراق بهادار

معرفی انواع اوراق بهادار اوراق بهادار در جهان بسیار متنوع هستند و به طور پیوسته ابزار معاملاتی جدیدی ایجاد می ¬گردد. در ایران انواع اوراق بهادار چندان متنوع نیست. البته برنامه ¬هایی برای گسترش انواع اوراق بهادار مورد معامله در بورس وجود دارد. در این بخش ابتدا اوراق بهادار مورد معامله در بورس و سپس تعدادی از اوراق بهادار مطرح و پرطرفدار نیز شرح داده خواهد شد. سهام عادی سهام ممتاز حق تقدم سهام جایزه اوراق مشارکت مشتقات (Derivatives) اختیار معامله (Option) قرارداد آتی (Future) صکوک سهام عادی متداول ترین نوع اوراق بهادار در بازار ایران است. سهام عادی توسط هر شركت منتشر شده و از ارزشی اسمی برخوردار است (در ایران 1000 ریال است). تعداد سهام منتشر شده ی شركت برابر است با سرمایه ثبت شده ی شركت تقسیم بر ارزش اسمی. درنتیجه شركتی با 500 میلیون ریال ارزش اسمی دارای 500 هزار سهم است. شركت های پذیرفته شده در بورس از طریق عرضه ی اولیه سهام خود را به فروش می رسانند. توجه داشته باشید سرمایه شركت با ارزش آن برابر نیست. سهام داران به نسبت تعداد سهام عادی خود مالك شركت هستند درنتیجه اگر كسی 1 میلیون سهم از ده میلیون سهم شركتی را داشته باشد مالك 10 درصد آن است. در قانون بورس ایران محدودیت هایی در مورد سقف مالكیت شركت توسط افراد حقیقی و حقوقی وجود دارد. همچنین سهام دار به نسبت مالكیت خود در مجمع عمومی شركت دارای حق رای است. در كشورهای دیگر، شركت می تواند سهام عادی منتشر كرده ولی آن را به فروش نرساند. همچنین شركت قادر به بازخرید سهام خود است. از طرفی رابطه ی مستقیمی بین تعداد سهام منتشره و سرمایه ی ثبت شده شركت وجود ندارد. تمامی این موارد براساس قوانین ایران ممنوع هستند. سهام ممتاز سهام ممتاز نوعی سهم است كه از سود مشخصی برخوردار است. به عنوان مثال سهام ممتازی كه دارای سود ده درصد بوده و ارزش آن 1000 ریال است انواع اوراق قرضه در آخر سال مالی 100 ریال سود دریافت خواهد كرد. همچنین سهام ممتاز از نظر پرداخت سود بر سهام عادی اولویت داشته و پس از پرداخت سود سهام ممتاز، سهام عادی سود دریافت خواهند كرد. معمولا سهام ممتاز در مجمع عمومی شركت دارای حق رای نیست. حق تقدم شركت های بورسی می توانند به منظور توسعه ی فعالیت های خود افزایش سرمایه دهند. افزایش سرمایه به روش های گوناگونی انجام می شود. یكی از روش های افزایش سرمایه كه به آن افزایش سرمایه از محل آورده ی نقدی گفته می شود، با انتشار حق تقدم انجام می گیرد. در این روش شركت به میزان درصد افزایش سرمایه، گواهینامه ی حق تقدم منتشر می كند و آن ها را به سهام داران خود می دهد. به عنوان مثال فرض كنید شركتی دارای 1000 سهم است و 50 درصد افزایش سرمایه دهد. در این حالت هر كسی به تعداد نصف سهام خود حق تقدم دریافت می كند. یعنی كسی كه 20 سهم داشته، 10 گواهی حق تقدم دریافت می كند. حال سرمایه گذار با سه انتخاب روبروست: یا در مهلت مقرر به ازای هر حق تقدم مبلغ 1000 ریال به حساب شركت واریز كرده و در افزایش سرمایه، شركت می كند. پس از گذشتن مدتی، حق تقدم سهامدار فوق به سهام عادی تبدیل می شود. در حالت دوم، سهام دار می توان در زمان مشخص شده، گواهی حق تقدم خود را مانند سهام عادی در بازار بورس به فروش برساند. در این صورت وی مبلغ فروش را دریافت می كند و دیگر در افزایش سرمایه، شركت نخواهد داشت و حق تقدم به خریدار منتقل می شود. محدودیت های خرید و فروش حق تقدم با سهام عادی فرق می كند. در حالت سوم، سهام دار هیچ كاری انجام نداده و خود شركت پس از پایان مهلت قانونی می تواند حق تقدم را به فرد دیگری فروخته و پس از كسر مبلغ مجاز، مانده ی فروش را به سهام دار دهد. سهام جایزه روش دیگر برای افزایش سرمایه، انتشار سهام جایزه است. در این روش شركت اندوخته ی نقدی خود را كه طی سال های گذشته به دست آورده به سرمایه تبدیل می كند و درنتیجه سهامداران نباید مبلغی پرداخت كنند. این روش را افزایش سرمایه از محل مطالبات نیز می گویند. سهام منتشر شده در این حالت سهام جایزه نام دارد. اوراق مشاركت روشی برای تامین مالی پروژه های شركت است. شركت پس از تدوین برنامه و اخذ مجوزهای لازم می تواند اقدام به انتشار و فروش اوراق مشاركت نماید. اوراق مشاركت مانند سهام ممتاز دارای نرخ سود اسمی هستند كه در موعدهای مشخص به خریداران پرداخت می شود. اوراق مشاركت دارای تاریخ سررسید هستند كه در آن تاریخ مبلغ اولیه ی اوراق مشاركت (مبلغ اسمی مندرج بر روی اوراق مشاركت) به مالك اوراق پرداخت می شود. برخی از اوراق مشاركت از قابلیت تبدیل به سهم در تاریخ سررسید برخوردارند. در كشورهای دیگر اوراق مشاركت در انواع بیشتری منتشر شده و نام آن نیز اوراق قرضه است. مشتقات (Derivatives) ابزار مشتقه، اوراق بهاداری هستند كه به خودی خود ارزش ذاتی ندارند و ارزش آن ها براساس دارایی اصلی دیگری تعیین می شود. به عبارت دیگر براساس یك دارایی اصلی یا زیربنایی، اوراق بهاداری فرعی ایجاد می شود. این اوراق بهادار با وجود آن كه ارزش ذاتی ندارند ولی مانند یك اوراق بهادار مستقل در بورس معامله می شوند. ابزار مشتقه ی بسیار متنوعی در بازارهای بین المللی وجود دارند ولی مهم ترین آن ها در ایران اختیار معامله و قرارداد آتی هستند كه در ادامه به طور خلاصه شرح داده می شوند. اختیار معامله (Option) اختیار معامله نوعی اوراق بهادار است كه در بازار بورس ایران وجود ندارد. اختیار معامله دو نوع كلی دارد: Call یا اختیار خرید و Put یا اختیار فروش. به طور كلی قراردادهای اختیار دربرگیرنده نوعی حق هستند كه می توان در صورت لزوم از آن ها استفاده كرد. در قرارداد اختیار خرید، خریدار حق خرید اوراق بهاداری را در زمانی مشخص می خرد (اختیار فروش نیز به همین شكل است). به عنوان مثال فرض كنید فردی حق خرید 1000 سهم شركت X را طی سه ماه آینده در قیمت 120 تومان به قیمت 200 تومان می خرد. طی سه ماه آینده سهم X تغییرات زیادی خواهد كرد. حال فرض كنید در زمان سررسید قیمت سهم افت كرده و 100 تومان باشد درنتیجه اختیار خرید برای خریدار سودی نخواهد داشت زیرا وی می تواند سهم را 120 تومان بخرد. دراینحالت وی 200 تومان (بهای اختیار خرید) را از دست داده است. حال اگر در زمان سررسید قیمت سهام 250 تومان باشد، خریدار می تواند اختیار خود را اعمال كرده و سهم را به قیمت 120 تومان از فروشنده اختیار خرید بخرد و در بازار 250 تومان بفروشد. توجه داشته باشید كه دارنده ی اختیار خرید مختار است كه سهام را بخرد ولی فروشنده ی آن مجبور است كه سهام را بفروشد. همین داستان در مورد اختیار فروش نیز وجود دارد. از نظر اعمال حق اختیار معاملات به دو دسته اروپایی و آمریكایی تقسیم می شوند. اختیار معاملات اروپایی را فقط می توان در زمان سررسید اعمال كرد ولی در مورد آمریكایی ها طی هر زمانی قبل از سررسید امكان اعمال وجود دارد. به طور كلی مباحث مرتبط با اختیار معاملات پیچیده تر از سهام عادی بوده و سناریوها و حالات بسیار متعددی را شامل می شود. هدف از چنین ابزاری افزایش نقدشوندگی بازار، پوشش خطر برای معاملات سهام و كاهش هزینه ی سهام داران است. به عنوان مثال فرض كنید شما اختیار فروش 1000 سهم شركت X را در قیمت 200 تومان به قیمت 500 تومان بخرید (قیمت كنونی 220 تومان است). اگر طی سه ماه آینده قیمت سهم به 110 تومان برسد شما می توانید اختیار فروش خود را اعمال كرده و سهم خود را به فروشنده ی اختیار فروش، 200 تومان بفروشید و از بازار 110 تومان بخرید. در چنین حالتی شما در هر سهم 90 تومان سود كرده-اید. به عبارت دیگر شما از كاهش قیمت سهم سود كرده اید! در حالت های پیچیده تر می توان چندین اختیار معامله را تركیب كرد و نوعی استراتژی بوجود آورد (به عنوان مثال حالتی ایجاد كرد كه اگر قیمت سهمی تا سه ماه بعد بین 100 تا 300 تومان بود شما سود كرده و در غیراینصورت فقط مبلغ پرداختی بابت اختیار معامله را از دست دهید). چنین ابزاری را ابزار مشتقه می گویند زیرا خود ماهیتی مستقل ندارند و برای سایر اوراق بهادار از قبیل سهام عادی، شاخص و قراردادهای آتی تعریف می شوند. بیشترین كاربرد اختیار معامله برای سهام عادی و شاخص است. قرارداد آتی (Future) قرارداد آتی ابزار مشتقه ی است كه بیشتر برای بازار كالاها، شاخص و ارز كاربرد دارد. در قرارداد آتی دو طرف معامله قرار می گذارند كه در زمانی مشخص (مثلا سه ماه آینده) و با قیمتی معلوم ابزار مورد معامله (كالا یا ابزارهای مالی) را معامله كنند. برخلاف اختیار معامله، در اینجا نوعی تعهد وجود ندارد. معمولا قراردادهای آتی منجر به تحویل فیزیكی كالا نشده و به صورت نقدی تسویه می شوند. یكی از كاربردهای اصلی قراردادهای آتی پوشش خطر در معاملات دیگر است. فرض كنید شما معامله ای با یك شركت خارجی به ارزش صد میلیون یورو دارید. قرار است پول چهار ماه دیگر پرداخت شود. طی این چهار ماه تغییرات قیمت یورو می تواند برای شما بسیار خطرناك باشد. پس با خرید قرارداد آتی صد میلیون یورو در قیمتی معلوم (مثلا 1350 تومان) برای چهار ماه دیگر شما خود را در برابر تغییرات قیمت یورو مصون كرده و بهتر می توانید برنامه ریزی كنید. البته افراد زیادی نیز به صرف كسب سود از تغییرات قیمت وارد بازار قراردادهای آتی می شوند. در زمان انجام معاملات قراردادهای آتی شما باید درصدی از مبلغ قرارداد را كه توسط بورس تعیین می شود به عنوان ودیعه نزد بورس بسپارید. قراردادها هر روز تسویه می شوند و درنتیجه اگر تغییرات قیمت به نفع شما باشد ودیعه ی شما افزایش یافته و در غیراین صورت ودیعه ی شما كاهش می یابد. اگر مبلغ ودیعه كمتر از آستانه ای مشخص شود، باید میزان ودیعه را تا حد اولیه افزایش دهید. در هر زمانی قبل از سررسید قرارداد، می توانید با معامله قراردادی در جهت مقابل از بازار خارج شوید (مثلا اگر قرارداد خرید 100 میلیون یورو را برای سه ماه بعد خریده اید می توانید یك ماه بعد با فروش قرارداد خرید صد میلیون یورو، از بازار خارج شوید). صكوك نوعی اوراق قرضه ی اسلامی است كه براساس موازین شرع طراحی شده است. ساختار پرداخت بهره ی اوراق قرضه ی غربی مطابق با موازین شرعی نیست. ناشر اوراق صكوك، گواهی ای را به سرمایه گذاران می فروشد و سپس آن را با قیمتی مشخص دوباره از خریداران اجاره می كند. همچنین فروشنده تعهد می كند در تاریخی مشخص، اوراق را با قیمتی معلوم از خریداران بازخرید كند. ناشر اوراق صكوك باید ارتباطی مشخص و واضح بین بازده و وجه نقد ناشی از فعالیت ها با دارایی خریداری شده ایجاد كند. به عبارت دیگر، تامین مالی باید مبتنی بر دارایی مشهود باشد

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت

اوراق قرضه اسنادی است که با توجه به آن یک شخص مبلغی را به ناشر اوراق قرضه، قرض می دهد و در مقابل ناشر اوراق موظف به پرداخت بهره به خریدار اوراق قرضه می باشد. این اوراق دارای تاریخ سر رسید می باشد، یعنی در یک تاریخ معین ناشر باید اصل مبلغ را به خریدار برگرداند . اوراق قرضه را مثل سهام می‌توان مبادله کرد. وقتی شخصی اوراق قرضه‌ی خود را با قیمتی پایین‌تر از ارزش اسمی سهام بفروشد، فروش با روند نزولی صورت گرفته است اما اگر با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی فروخته شود، روند فروش به صورت صعودی بوده است. همچنین باید این مهم را بدانید که خریدار اوراق قرضه فاقد هرگونه مالکیت در شرکت می باشد، تنها افرادی که سهام شرکت را خریداری کرده اند جز سهامداران محسوب می شوند و دارای حق مالکیت در شرکت هستند. این اوراق از طریق پذیره نویسی ارائه می شود و عمدتا در بازارهای خارجی داد و ستد می شود. برای بالا بردن دانش خود در زمینه بورس می توانید در کلاس آموزش بورس ما شرکت کنید، دوره بورس در شهر تهران و کرج برگزار می شود.

اوراق قرضه به دو دسته تقسیم می شود:
اوراق قرضه ساده: اوراقی است که پس از انتشار تغییر صورت نمی دهد و تا استرداد کامل وجه آن به صورت اوراق قرضه باقی می ماند.
اوراق قرضه مرکب: اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام و اوراق قرضه قابل تعویض با سهام را می توان اوراق قرضه مرکب دانست.

انواع اوراق قرضه:

• اوراق قرضه‌ دولتی
• اوراق قرضه‌ شهرداری
• اوراق قرضه‌ شرکتی

اصطلاحات موجود در اوراق قرضه:

• تاریخ سررسید
• امکان فروش
• فراخوانی
• اوراق قرضه‌ قابل‌تبدیل
• اوراق قرضه‌ تضمین‌شده
• اوراق قرضه‌ تضمین‌نشده

نکته!

• اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود.
• تنها شرکت های سهامی عام حق انتشار اوراق قرضه را دارند.
• اوراق قرضه دارای طول عمر هستند.
• اوراق قرضه جز اوراق مبتنی بر بدهی می باشد.
• اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.
• اوراق قرضه دارای بازه زمانی محدود ۲سال، ۳سال، ۵سال و یا حتی ۱۰ سال هستند.

اوراق مشارکت چیست؟ برای مشاهده اوراق مشارکت به سایت شركت مديريت فناوري بورس تهران مراجعه کنید.

در بورس و اوراق بهادار، اوراقی با نام اوراق مشارکت نیز خرید و فروش می‌شوند. اوراق مشارکت در واقع اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تامین بخشی از منابع مالی منتشر می‌شود. دارندگان اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح‌های مربوطه سهیم هستند و این گزنیه یکی از مهمترین قابلیت های این اوراق این است که دارای سود تضمین شده ای است که در فواصل تعیین شده پرداخت می شود. یکی دیگر از مزیت های اوراق مشارکت با توجه به این‌که بازدهی تضمین شده‌ای دارند و ریسکی را متوجه سهامدار و سرمایه گذار نمی‌کنند. این اوراق قابلیت فروش پیش از تاریخ سررسید را دارند.