تعریف اوراق مضاربه

قرارداد مضاربه چیست

قرارداد مضاربه ، یکی از انواع عقود معین در قانون مدنی است که شرایط و ویژگی های آن توسط قانونگذار معین شده است . در این عقد ، یکی از طرفین به تامین سرمایه و دیگری به تجارت با سرمایه مشغول می شود . مضاربه ویژگی های خاصی چون نقد بودن سرمایه ، جایز بود ، لزوم تعیین سهم طرفین از سود و . دارد .

برای مشاوره قرارداد مضاربه

برای مشاوره قرارداد مضاربه

عناوین اصلی این مقاله

حتما در بین تسهیلات و عقود بانکی نام مضاربه را شنیده اید ، مضاربه یکی از قرارداد هایی است که هم در اسلام پذیرفته شده و سود آن جایز شمرده شده و هم قانون مدنی نام فصلی را به خود اختصاص داده است . مضاربه یکی انواع عقود معین است و شرایط و ویژگی های آن در قانون ذکر شده و عدم رعایت شرایط مقرر در قانون عنوان مضاربه را از آن می گیرد .

عقد مضاربه دو طرف داشته که مالک و مضارب نام دارند ، ما در این مقاله عقد مضاربه را بررسی کرده و شرایط و ویژگی های آن را بیان می کنیم . همچنین در بخش سوم عوامل زوال عقد مضاربه را بر می شمریم .

مضاربه چیست ؟

قانون مدنی مواد 546 تا 560 خود را در فصلی تحت عنوان مضاربه ، به بیان تعریف این عقد ، ویژگی ها و مسائل مربوط به آن اختصاص داده است .

بر اساس ماده 546 قانون مدنی : " مضاربه عقدی است که به موجب آن احد متعاملین سرمایه می دهد با قید اینکه طرف دیگر با آن تجارت کرده و در سود آن شریک ‌باشند صاحب سرمایه مالک و عامل مضارب نامیده می شود . "
این ماده در تعریف مضاربه بیان می کند که عقد مضاربه عقدی است که در آن یکی از طرفین سرمایه ای را در اختیار دیگری می گذارد و قید میکند که طرف دیگر با آن تجارت کند و سود را با یکدیگر شریک شوند . در حقیقت عامل ، که مضارب نامیده می شود ، سهم سرمایه خود را با کار خود می پردازد .
اگر تجارت خاصی بین طرفین عقد مضاربه شرط نشده باشد ، عامل می تواند هر نوع تجارتی که خواست انجام دهد . این موضوع به این شکل در ماده 553 قانون مدنی بیان شده است : " در صورتی که مضاربه مطلق باشد یعنی تجارت خاصی شرط نشده باشد عامل میتواند هر قسم تجارتی را که صلاح بداند بنماید ولی ‌در طرز تجارت باید متعارف را رعایت کند . "

ویژگی ها و شرایط مضاربه

مضاربه همانند دیگر عقود معین ویژگی هایی دارد که قانون گذار آن ها را بیان کرده است . مهم ترین این ویژگی ها عبارت اند از :

نقد بودن : نکته مهم در عقد مضاربه این است که سرمایه باید وجه نقد باشد . این موضوع در ماده 547 قانون مدنی صراحتا بیان شده است . مثلا اگر کسی وسیله کار در اختیار کسی بگذارد تا با آن کار کند و سود را شریک شوند ، عقد مضاربه محقق نشده است . بر اساس رای وحدت رویه دیوان عالی کشور ، پول های خارجی نیز وجه نقد محسوب می شوند .

ممکن است در حالتی مالک سرمایه طلبی از طرف دیگر داشته باشد و بگوید به جای این که بدهی خود را پرداخت کنی ، با آن پول تجارت کن و سود را شریک شو . لازم به ذکر است که این کار ، یعنی قرار دادن دین بر ذمه به جای سرمایه ، ممکن نیست .

جایز بودن : مضاربه عقدی جایز است . ماده 550 قانون مدنی آن را بیان کرده است . البته برخی معتقدند می توان به وسیله شرط ضمن عقدی ، حق بر هم زدن عقد را از دو طرف گرفت .

لزوم تعیین سهم مالک و مضارب : سهم مالک و مضارب از سود تجارت مشخص باشد . این مشخص بودن به این معنا است که باید به صورت درصد و یا کسری از کل سود بیان شود . مثلا گفته شود که 60 درصد سود به مالک تعلق دارد و یا ربع سود سهم مضارب است .

این موضوع در ماده 548 اینطور بیان شده است : " حصه هریک از مالک و مضارب در منافع باید جزء مشاع از کل ، از قبیل ربع یا ثلث و غیره باشد . "
بر اساس این ماده اگر در قرارداد مضاربه بیان شود که تمام سود برای مالک است ، آن عقد مضاربه نیست . این موضوع در جایی که سود یکی از آنها ثابت باشد هم صادق است ، مثلا بگویند 50 میلیون تومان سود برای مضارب و ما بقی برای مالک باشد البته اگر عرف سکوت را جور دیگری تعبیر کرد ایرادی ندارد مثلا در جایی که سهم طرفین تعیین نشود تعریف اوراق مضاربه در عرف آن را به طور مساوی تقسیم کنند .
ماده 557 راه حل این اتفاق را شرح داده است : " اگر کسی مالی برای تجارت بدهد و قرار گذارد که تمام منافع مال مالک باشد در این صورت معامله مضاربه محسوب نمی شود و عامل ‌مستحق اجرت‌ المثل خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که عامل عمل را تبرعا انجام داده است . "
قانون مدنی راه حل این موضوع را در مضاربه نبودن عقد و پرداخت اجرت المثل به عامل دانسته است . اما اگر مشخص شد عامل به صورت مجانی کار خود را انجام داده اجرت المثل تعلق نمی گیرد .

بیشتر بخوانید: اجرت المثل چیست

زوال مضاربه

بر اساس ماده 551 قانون مدنی : عقد مضاربه به یکی از علل ذیل منفسخ میشود :

در صورت موت یا جنون یا سفه احد طرفین . البته اگر وصیت به مضاربه شده باشد مرگ موجب انفساخ نمی شود .
​

در صورت مفلس شدن مالک . در حقیقت مفلس شدن همان ورشکستگی در حقوق امروز است . در این حالت ، عامل یا همان مضارب ، جزو طلبکاران نمی آید و نسبت به سود مال مضاربه ، شریک محسوب می شود . یعنی در صورت ورشکستگی مالک ، مضارب مراحل طلبکاران برای رسیدن به سود خود را طی نمی کند و چون حق عینی دارد ، سود خود را خارج از صف دریافت می کند .

در صورت تلف شدن تمام سرمایه و ربح . ( ربح همان سود است . )

در صورت عدم امکان تجارتی که منظور طرفین بوده مثلا تجارت مورد نظر آنها زنبور داری بوده ، ممکن است شرایطی پیش بیاید که زنبورداری ممکن نباشد که در این صورت مضاربه منفسخ می شود .

برای مطالعه بیشتر درباره قرارداد مضاربه در کانال تلگرام حقوق قراردادها عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قرارداد مضاربه پاسخ دهند .

سوالات متداول

1- ✔️ مضاربه چیست ؟

✔️ مضاربه عقدی است که یک طرف آن سرمایه تامین کرده و طرف دیگر با آن تجارت می کند . این عقد شرایطی دارد که در مقاله به آن پرداخته شده است .

2- ✔️ سرمایه در عقد مضاربه به چه معنا است ؟

✔️ سرمایه در عقد مضاربه تنها وجه نقد است که توضیحات آن در مقاله بیان شده است .

3- ✔️ سهم طرفین در عقد مضاربه چگونه تعیین می شود ؟

✔️ سهم طرفین باید به صورت درصد و یا کسری از سود احتمالی در نظر گرفته شود . البته استثنائی هم دارد که در مقاله گفته شده است .

اوراق بدهی چیست و چگونه در آن سرمایه گذاری کنیم؟

گروه مشاوران خبره کسب وکار ایرانیان قبل از سرمایه گذاری در اوراق بدهی، به شما خواهد آموخت چگونه در اوراق بدهی سرمایه گذاری کنید. برای سرمایه گذاری در اوراق بدهی ابتدا باید آن ها را به خوبی بشناسیم وبرحسب نیاز یکی از 10مورد اوراق موجود در بازار بورس را برای رفع نیاز خود انتخاب و سرمایه گذاری کنیم.

در نوشتار قبل پس از تعریف اوراق بدهی، انواع آن را به خوبی بیان کردیم. در این نوشتار همراه با گروه مشاوران خبره کسب وکار ایرانیان خواهیم آموخت که اوراق بدهی چه ویژگی هایی دارند و چگونه می توانیم بر روی آن تعریف اوراق مضاربه ها سرمایه گذاری کنیم.

مطمئنا شماهم که در این جامعه زندگی می کنید برای رفع نیاز مسکن، خودرو و یا هر کالایی دیگر به دلیل عدم نقدینگی کافی به شعبات بانک های مختلف جهت اخذ وام مراجعه کرده باشید.

در کنار افراد هستند برخی از سازمان های تجاری که جهت تامین مالی خود به بانک ها مراجعه کرده باشند. عمدتا سازمان های تجاری برای تامین مالی خود نیازمند وام هایی با مبالغ بالا هستند که بانک ها توانایی پرداخت این تسهیلات را ندارند به همین خاطر سازمان های تجاری ناگزیر هستند از راه های دیگری برای رفع نیاز خود اقدام نمایند.

اوراق بدهی راهی برای تامین سرمایه های خرد وکلان

انتشار اوراق بدهی گزینه مناسبی برای سازمان های تجاری جهت رفع نیاز مالی است که از این طریق آن ها علاوه پیاده سازی طرح ها عمرانی و… ، با ایمن کردن ریسک پرتفوی سرمایه گذاری سرمایه گذاران در بازار سرمایه، ریسک سرمایه گذاری را با پرداخت سود ثابت تا حد قابل توجهی کاهش می دهند.

چه کسی اوراق بدهی را منتشر می کند؟

این اوراق عمدتا توسط دولت منتشر می شوند و اصل و فرع اوراق مذکور توسط دولت تعهد می شود به همین خاطر است که اوراق بدهی را بدون خطر و مورد اطمینان سرمایه گذاران می دانند، این عبارت مفهوم آن را دارد که سرمایه گذار به خیالی آسوده سرمایه خود را محلی سرمایه گذاری کرده است که از طریق آن سود ضمانت شده دریافت می کند.

اوراق بدهی چه ویژگی هایی دارند؟

کلیه اوراق بدهی مشخصات مشترکی دارند که با آن‌ها شناخته و تعریف می‌شوند. براساس این ویژگی ها این اوراق در دو بازار فرابورس و بازار اصلی قابل معامله هستند.

1-تاریخ سررسید

تاریخ پایان یک دوره اوراق بدهی، تاریخ سررسید گفته می‌شود. در این تاریخ دارنده اوراق می تواند ارزش اسمی اوراق خود را از صادرکننده درخواست نماید.

۲_ارزش اسمی

اصل مبلغ وام، ارزش اسمی است که در تاریخ سررسید به خریدار اوراق بازپرداخت می‌گردد.

3_نرخ سود اسمی

به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که به طور دوره‌ای و تا سررسید اوراق پرداخت می‌گردد.

۴_ قیمت فروش

اگر دارنده اوراق قصد نداشته باشد که تا تاریخ سررسید اوراق خود منظر بماند، می تواند اوراق خود را در روزهای باز بازار و قیمت روز بازار به خریدار بفروشد(قیمت بازار براساس نرخ سود بازار پول تعیین می شود).

۵_ نرخ سود تا سررسید (YTM)

چنان‌چه سرمایه گذار اوراق بدهی خود را در اولین روز انتشار خریداری کند، نرخ سودش نرخ سود اسمی است. ولی اگر بعد از انتشار و به قیمت تعیین‌شده بازار اقدام به خرید اوراق نموده و آن‌ها را تا سررسید نگه‌داری کند، نرخ سود تا سررسید یا YTM نامیده می‌شود. نکته ای که سرمایه گذار باید به آن توجه داشته باشد آن است که اوراق بدهی با بیشترین YTM لزوماً به معنی بهترین سرمایه‌گذاری نیست.

کدام نوع اوراق مناسب تر است؟

گروه مشاوران خبره کسب وکار ایرانیان معتقد است، اوراقی مناسب تر است که بتواند برحسب شراط حاکم نیاز سرمایه گذار را به خوبی پاسخ دهد به همین منظور در ادامه انواع اوراق را با ویژگی های آن ها معرفی خواهیم کرد.

1-اوراق قرضه(به دلیل ایرادات فقهی موجود در اوراق قرضه، در بازار تعریف اوراق مضاربه سرمایه ایران قابل معامله نیست)

2-اوراق صکوک

صکوک اجاره از مهمترین صکوکی است که دارنده آن به صورت مشاع(قانونی) مالک میزان سرمایه گذاری خود است که براساس قرارداد به مصرف کننده واگذار شده است این بدان مفهوم است که براساس مالکیت مشاع دارنده میتواند آن را در بازار ثانویه معامله کرد. در قرارداد صکوک اجاره منفعت دارایی یا مجموعه ای از دارایی ها در برابر اجاره بها از موجر به مستاجر منتقل می شود.

اوراق مرابحه، اوراقی است که در آن بایع(فروشنده) قیمت تمام شده کالا (قیمت خرید، هزینه حمل و نقل، انبارداری و…) را به اطلاع مشتری می رساند و پس از آن درخواست مبلغی اضافه به عنوان سود می کند. بیع مرابحه می­تواند به‌صورت نقد یا نسیه منعقد شود و درصورتی‌که نسیه باشد به‌طورمعمول نرخ سود آن بیشتر است.

2-3. اوراق مضاربه

اوراق مضاربه اوراقی است که در آن مالک، سرمایه خود را در اختیار عامل قرار می دهد تا صرفا با فعالیت بازرگانی خود سود حاصل را با درصدی که از پیش به توافق رسیده باشند تقسیم کنند. در قرارداد مضاربه در صورتی که عامل کوتاهی نکرده باشد وفعالیت بازرگانی زیان کرده باشد، زیان وارده متوجه مالک سرمایه می شود.

3-اوراق مشارکت

3-1.اوراق مشارکت ساده

اوراق مشارکت ساده قراردادی است که درآن سرمایه گذار در پروژه خاصی شریک شده و پس از اجرای پروژه رابطه او با ناشر به پایان می رسد. این اوراق براساس شرایط فقهی و حقوقی خاص ازجمله تضمین بازپرداخت اصل وسود، معامله می شوند.

3-2.اوراق مشارکت مرکب

این اوراق توسط شرکت های سهامی عام منتشر شده و مرسوم ترین آن:

الف) اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام:

این اوراق توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر شده و در سررسید نهایی با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تعویض می‌شود.

ب) اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام :

این اوراق توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر شده که در هنگام سررسید و یا در زمان افزایش سرمایه قابلیت بدیل شدن به سهام شرکت های ناشر را دارد.

3-3.گواهی سپرده

3-3-1.گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام به گواهی اطلاق میشود که سرمایه گذار با سپرده گذاری مدت دار نزد بانک با سررسید مشخص، گواهی سپرده مدت دار صادره ویژه سرمایه گذار عام بانام یا بی نام را دریافت می کند.

3-3-2.گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص به سپرده‌هایی اطلاق می‌گردد که بانک برای تجهیز منابع و تأمین مالی طرح‌های جدید تولیدی، ساختمانی، خدماتی و نیز توسعه و تکمیل طرح‌های سودآور موجود با سررسید مشخص افتتاح می‌نماید و این اوراق را در ازاء افتتاح سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص صادر می‌نماید.

اوراق بدهی را چگونه خریداری کنیم؟

خرید و مقایسه اوراق بدهی بر مبنایی خاص صورت می‌گیرد که گروه مشاوران خبره کسب وکار ایرانیان در ادامه به این موضوع پرداخته است ‌که چه اوراقی برای سرمایه‌گذاری مطلوب‌تر است. همان‌طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، برخی از اوراق بدهی بدون پرداخت سود دوره‌ای هستند و برخی نیز دارای پرداخت سود با دوره‌های پرداخت مختلف و نرخ سود اسمی هستند.

برای خرید اوراق بدهی باید معیارهای زیر در نظر گرفته شود:

• نرخ سود سالیانه (YTM)
• اصل تنزیل (discounting)
• ریسک نکول

ریسک نکول اوراق به معنای آن است که صادرکننده قادر نباشد در زمان سررسید به تعهدات خود در بازپرداخت اصل و فرع مبالغ سرمایه گذاری شده عمل نماید.

ریسک نقد شوندگی بدان معناست که سرمایه گذار به سهولت نتواند دارایی خود را در بازار به وجه نقد تبدیل کند، اصطلاحا برای او مشتری وجود نداشته باشد.

بورس و فرابورس، شباهت ها تفاوت ها

سرمایه گذاری در بورس را از کجا شروع کنیم؟

آموزش قراردادهای اختیار معامله زعفران

آشنایی با معاملات قراردادهای آتی زعفران

قراردادهای سلف موازی استاندارد

چگونه بر روی طلا سرمایه گذاری کنیم؟

اختیارات نامتعارف(Exotic Option)

اختیار متعارف و غیرمتعارف تفاوت ها و شباهت ها

کاربرد قرارداد اختیار معامله

اختیارات نامتعارف و مدیریت ریسک بازار

گرامین بانک پشتوانه کسب و کارهای خرد

کسب وکار الکترونیک راهی برای بهتر دیده شدن

چگونه در اوراق بدهی سرمایه گذاری کنیم؟

عرضه اولیه چیست و چگونه انجام می شود

سایت بورس کالای ایران

سایت TSETMC

• اشتراک در توییتر
• اشتراک در فیسبوک
• اشتراک در تلگرام
• اشتراک در پینترست

کارشناس ارشد علوم اقتصادی

مطالب زیر را حتما بخوانید:

وضعیت اقتصاد و بورس ایران

مروری بر شرایط اقتصاد ایران وضعیت اقتصاد ایران و بورس تهران: با مروري بر روند تغييرات توليد ناخالص داخلي طي دهه گذشته كه به عنوان نشانگر وضعيت اقتصادي كشور است،.

معرفی چند ایده کسب و کار اینترنتی (کسب و کار آنلاین)

معرفی تعدادی از کسب و کارهای اینترنتی که همین الان میتوانید شروع کنید در دنیای امروزی این امکان برای هر فردی ایجاد شده است که بتواند یک کسب و کار.

سرمایه کم تر از 100 میلیون را کجا سرمایه گذاری کنم(بخش دوم)؟

سرمایه کم تر از 100 میلیون را کجا سرمایه گذاری کنم؟ در بخش اول نوشته ضمن معرفی اصول حیاتی کسب و کارها، برخی از مشاغل با سرمایه کمتر از 100.

عمرنوپا با توجه به میزان ریسک و قیمت کسب و کار

مقدمه: عمرنوپا با توجه به میزان ریسک و قیمت کسب و کار دارای شش مرحله می باشد که از آن میان یک مرحله مقدماتی سپس به مرحله آغازین و سرانجام.

تاثیر متغیرهای کلان بر بازار سرمایه (بخش سوم)

در بخش های قبل تاثیر نرخ بهره و نرخ تورم را بر بازار سرمایه مورد بررسی قرار دادیم. نقدینگی و بازار سرمایه در این قسمت به بررسی تاثیر نقدینگی بر.

قرارداد فوروارد فارکس

[vc_row][vc_column][vc_column_text] قرارداد فوروارد فارکس (FX Forward) قرارداد فوروارد فارکس عبارت تعریف اوراق مضاربه از یک قراردادی می­باشد که در آن دو طرف برای تحویل یک مقدار ثابتی از یک ارز در ازای دریافت.

بازار سهام چیست و چه تفاوتی با سایر بازارها دارد؟

[vc_row][vc_column][vc_column_text]طبق تحقیقاتی که انجام شده بازار سهام نسبت به سایر بازار های دیگر بازدهی بیشتری دارد و در طول زمان از کاهش ارزش پول جلوگیری می شود.امروزه با توجه به.

مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس

مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس هدف از تشکیل بازار بورس چی هست و چه چیزی باعث شده است که مردم پول وسرمایه ی خود را در این بازار سرمایه.

تعریف 0 تا 100 استراتژی🔰 اهمیت و مزایای آن در سازمان (بخش اول)

مقدمه آینده به صورت ایستاده و در همین نزدیکی های ما است تا ما از تکرار دست برداریم و به صورت خلاقانه تر و هوشمندانه تر کار را پیش ببریم.

سهام شناور آزاد چیست ؟

مقدمه انگیزه اصلی بورس اوراق بهادار به عنوان رکن اساسی بازار سرمایه، جذب و هدایت پس اندازها و نقدینگی سرگردان و پراکنده در جامعه به سمت فعالیت های پربازده و.

الگوی ساختار-رفتار-عملکرد بخش اول

1-الگوی ساختار-رفتار-عملکرد چیست؟ بررسی و شناخت رفتار بنگاه و صنایع موجود در هر کشور گامی اساسی در شناخت وضعیت موجود و آینده صنعت کشور و مقدمه ای بر برنامه ریزی.

انواع بورس را بهتر بشناسیم

بورس: بورس کلمه فرانسوی است که معادل فارسی آن بهابازار است. بورس بازاری سازمان‌یافته است که قیمت‌گذاری، خرید و فروش کالا، بازار تبادل ارز خارجی، قرارداد آتی و اوراق بهادار.

چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد. چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد. چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد. چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد. چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.

صكوك ابزاري كاملتر از اوراق قرضه/ توزيع عادلانه ريسك در صكوك

تهران - ايرنا - معاون نظارت بر نهادهاي مالي سازمان بورس و اوراق بهادار بر ضرورت انتشار صكوك تاكيد كرد و گفت: انواع صكوك نه تنها بهترين جايگزين براي اوراق قرضه است بلكه در بسياري از موارد ابزار كاملتري از اوراق قرضه است.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني بازار سرمايه (سنا)، علي سعيدي افزود: شركت هايي كه از طريق انتشار اوراق قرضه تأمين مالي مي كنند، فقط به دارندگان اوراق بدهكار هستند بنابراين رابطه دايره مديون وجود دارد پس اگر به هر دليلي شركت تأمين مالي كننده امكان پرداخت بدهي را نداشته باشد هيچ چيز دست دارندگان اوراق نيست در حاليكه در اوراق اجاره و ساير اوراق بهادار اسلامي پشتوانه دارايي وجود دارد.
وي اضافه كرد: صكوك ابزاري نيست كه بتوان آنرا از بازار سرمايه و فرآيند تأمين مالي كشور حذف كرد، بلكه كليت صكوك براي تأمين مالي امري الزامي است و در سازمان بورس سالها كار شده تا صكوك در كشور پا بگيرد.
وي افزود: در شرايط نكول باني، ريسك اوراق صكوك هم براي باني هم براي دارنده اوراق كمتر از اوراق قرضه است.
وي درباره تفاوت صكوك و اوراق قرضه گفت: شركت هايي كه از طريق انتشار اوراق قرضه تأمين مالي مي كنند، فقط به دارندگان اوراق بدهكار هستند بنابراين رابطه دايره مديون وجود دارد پس اگر به هر دليلي شركت تأمين مالي كننده امكان پرداخت بدهي را نداشته باشد هيچ چيز دست دارندگان اوراق نيست.
نائب رييس هيأت مديره سازمان بورس ادامه داد: در اوراق اجاره و ساير اوراق بهادار اسلامي بر خلاف اوراق قرضه، پشتوانه دارايي وجود دارد در اين موارد در صورتي كه باني يا منتشر كننده اوراق SPV يا واسط به وكالت از دارندگان اوراق (دارندگان اوراق مالك شرعي دارايي هستند و باني صرفاً فقط از آن دارايي استفاده مي كند)عدم توان بازپرداخت داشته باشد يا ورشكست شود يا هر مشكل ديگري پيش بيايد، SPV دارايي را در بازار به فروش مي گذارد و پول خريداران اوراق را مي پردازد.
به گفته سعيدي مبناي اوراق اسلامي وجود فيزيكال يك دارايي است كه با استفاده از آن دارايي مي شود در شرايط خطر مشكل را برطرف كرد بنابراين در اين مدل ريسك براي باني هم كمتر مي شود.
وي درباره مزيت اوراق صكوك نسبت به اوراق قرضه با ذكر مثالي گفت: شركتي هزار ميليارد ريال اوراق قرضه منتشر كرده اگر شركت پس از بازپرداخت چند ماه دچار مشكل شود حتي اگر به پشتوانه اوراق قرضه دارايي براي اداي بدهي داشته باشد بايد آن دارايي را به فروش برساند و از آنجايي كه معمولاً شركتها در شرايطي توان بازپرداخت ندارند كه فرآيند اقتصادي دچار مشكل شده است، اقدام به فروش اموال باني با مشكل مواجه مي شود.
سعيدي دراين باره توضيح داد: به دليل مشكلات كلان اقتصادي باني اولاً در خود فروش دچار مشكل است ثانياً مجبور است با ضرر دارايي را به فروش برساند و از طرفي ديگر مبلغ فروش دارايي مي تواند تكافوي ميزان بدهي را نكند در نتيجه شركت هم بابت بدهي اوارق منتشر شده و هم بابت فروش دارايي به زير قيمت دچار بحران مي شود در حاليكه در اوراق اجاره اگر ناشر و باني نتواند سود مردم را بدهد اصل دارايي (بدون در نظر گرفتن قيمت روز) به دارندگان اوراق داده مي شود و بدين ترتيب ريسك به شكل عادلانه اي بين باني و دارنده اوراق توزيع مي شود.
وي با اشاره به اوراق اجاره، مرابحه و استصناع به عنوان انواع مرسوم صكوك، گفت: علاوه بر صكوكي كه تاكنون از آن استفاده مي شده، تمام مسير لازم براي انتشار اوراق منفعت، مضاربه و اوراق وكالت سپري شده و دستورالعمل هاي آن روي ميز شركتهاي تأمين سرمايه براي استفاده گذاشته شده است.
سعيدي با بيان اينكه اوراق صكوك متناسب با فضاي سرمايه گذاري مورد استفاده قرار مي گيرد، اظهار داشت: براي تأمين مالي تجارت، اوراق مضاربه و براي تأمين مالي سرمايه در گردش و تأمين دارايي، اوراق مرابحه خيلي مناسب است يا اوراق صكوك وكالت براي شركتهاي هلدينگ مناسب است چون شركتهاي سهامي خاص و كوچك كه زير مجموعه هلدينگ ها هستند به دلايلي چون عدم شهرت لازم امكان انتشار اوراق را ندارند، در نتيجه هلدينگ اوراق مي فروشد و درآمد حاصل از فروش اوراق را متناسب با نياز شركتهاي تابعه توزيع مي كند كه در اين مدل، هلدينگ وكيل سرمايه گذاران است و مي تواند براي شركت هاي زير مجموعه خود به صورت خرد خرد سرمايه گذاري كند.
وي تصريح كرد: در صكوك وكالت در زمان انتشار اوراق همه پروژه ها و ميزان مورد نياز منابع مالي بايد تعريف شده باشد بنابراين براي اينكه مديران مالي شركت ها بتوانند در كنار ابزارهاي مالكيت، از طريق اوراق بهادار با درآمد ثابت تأمين مالي كند در بازارهاي اسلامي انواع صكوك (با درآمد ثابت و غير ثابت) طراحي شده است.
سعيدي با بيان اينكه توسعه صكوك از اولويت هاي سازمان بورس و اوراق بهادار است، گفت: يكي از برنامه هاي اصلي ما توسعه اين ابزار است و اينكه شركتهاي بيشتري بتوانند از اين امكان استفاده كنند اما از سالهاي 90 به اين طرف موانع زيادي براي توسعه اين ابزار از خارج از نظام بازار سرمايه تحميل شد.
نائب رييس هيأت مديره سازمان بورس گفت: براي توسعه صكوك هنوز به اصلاح، تغيير و خلق خيلي از امكانات زيربنايي نياز است به عنوان مثال بايد ضمانت برداشته شود كه البته فعلاً وجه ضمانت، اختياري شده است يا اينكه ريسك صكوك با درآمد ثابت را بتوان از طريق رتبه بندي اعتباري از بين برد كه براي تشكيل موسسات رتبه بندي سالهاست تلاش شده ولي تأسيس موسسات رتبه بندي مثل ساير نهادهاي مالي نيست به طوريكه هم اكنون فقط براي كشورهاي بزرگ و پرجمعيت راه اندازي اين موسسات توجيه دارد.
سعيدي با بيان اينكه براي افزايش كاربري صكوك تاكنون اصلاحات زيادي روي اين اوراق انجام شده است، گفت: انواع صكوك مي تواند با قيمت بازار منتشر شود به عبارتي نرخ سود صكوك مي تواند با نرخ تورم تعديل شود يا اينكه قابل تبديل به سهام شركت شود.
خاطر نشان مي شود، طراحي صكوك از سال 86 با ايجاد كميته فقهي شروع مي شود و پس از جمع آوري تمام اطلاعات داخلي به همراه ديدگاه مشاروان بين المللي و رفع برخي مشكلات مالياتي در سال 87 با تدوين قانون توسعه ابزارها در اسفند 89 اولين صكوك براي شركت هواپيمايي ماهان به ميزان 30 ميليارد تومان با سر رسيد 5 ساله منتشر شد.
ابزارهاي مالي اسلامي (صُكوك)، اوراق بهادار با ارزش مالي يكسان و قابل معامله در بازارهاي مالي هستند كه برپايهٔ يكي از قرارداد هاي مورد تأييد اسلام طراحي شده‌اند و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالك يك يا مجموعه اي از دارايي ها و منافع حاصل از آن‌ها مي‌باشند.
اقتصام(1)9123**1558

اوراق صکوک (Sukuk) چیست؟ +5 تفاوت با اوراق قرضه

صکوک چیست؟ سوالی که یافتن جوابش آنقدرها هم سخت نیست و تنها یک ابتکار از سوی کشورهای اسلامی است. اوراقی که جنبه مناسبتی و منطقه‌ای دارد و اغلب بین کشورهای مسلمان و شرکت‌هایی که توسط مسلمین تاسیس شده است به جای اوراق قرضه که بیشتر جنبه امریکایی دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما تفاوتش تنها در همین موارد هم خلاصه نمی‌شود و از شما دعوت می کنیم تا برای یافتن جواب این سوال تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

صکوک چیست؟

عبارت صکوک از ریشه واژه عربی ص به معنای نوشته بدهکار، چک، قبض بدهی و سفته استخراج شده است. به طور کلی می‌توان گفت نام اوراق قرضه اسلامی، اوراق صکوک توصیف می شود.
تفاوتی که بین این دو توصیف وجود دارد بسیار مهم و اساسی است. به این دلیل که با تاکید بر این تفاوت هدف از استفاده اوراق صکوک تحت عنوان ابزاری نوین در بانکداری اسلامی، به تقلید از اوراق قرضه رایج در کشورهای غربی با پشتوانه بهره در بانکداری معمول نیست، بلکه تخصیص ابزاری خلاق برابر با قوانین و شریعت اسلامی است.

اوراق صکوک همان اوراق بهادار است که دارای پشتوانه مالی است که این پشتوانه بایستی دارای ارزش باشد؛ البته این توانایی را هم ندارد که برطبق فعالیت‌های سوداگرایانه و سفته ‌بازی و در اصل فعالیت‌هایی که بدون ایجاد کار یا خلق ارزش صورت می پذیرد، سودآوری نماید. این قبیل از اوراق منابع مالی را به پشتوانه دارایی های فیزیکی و ترازنامه شرکت‌های ویژه جذب می‌نمایند.

اوراق صکوک چیست و چه تفاوتی با اوراق قرضه دارد؟

استفاده از ابزارهای مالی مطرح مثل اوراق قرضه در کشورهایی که از جمعیت مسلمان فراوانی برخوردارند، مقبولیت و کارایی خاصی ندارد. به همین جهت شرکت‌های اسلامی، دولت‌ها یا شرکت‌های اسلامی فعال در سایر کشورهای غیر اسلامی در جست و جوی مدیریت و تامین مالی بدهی‌هایشان هستند نیازمند جایگزین‌هایی برابر با اصول و قوانین اسلامی هستند. اوراق صکوک هم ابزاری است که در کلیه کشورهای اسلامی به جای انواع اوراق قرضه مورد استفاده واقع می‌شود.

در سالیان پیش رشد ابزارهای مالی اسلامی که به شکل اوراق صکوک مشهور شده و بسیار هم درخشان عمل کرده است برطبق آمار و ارقام، تا انتهای سال ۲۰۰۶ گریگوری ارزش معاملات این اوراق چیزی در حدود ۵۰ میلیارد دلار اعلام شده است. کشورهای قطر، بحرین، مالزی و آلمان تحت عنوان پیشروان این اوراق شناخته می‌شوند.

در حالت کلی می‌شود اوراق صکوک را اوراق بهاداری دانست که مبتنی بر دارایی، همراه با درآمد متغیر یا ثابت، مبتنی بر اصول شریعت و به همراه قابلت معامله در بازار ثانویه دانست.

انواع اوراق صکوک

بهره‌ برداری از واژه صکوک برای ابزارهای مالی اسلامی ابتدا در سال ۲۰۰۲ میلادی طی جلسه فقه ی بانک توسعه اسلامی مطرح شد. پس از آن سازمان حسابرسی و حسابداری نهادهای مالی اسلامی به معرفی انواع گوناگون این قبیل از اوراق اقدام کردند که شامل موارد ذیل می‌شود:

• اوراق صکوک مضاربه
• اوراق صکوک نماینده سرمایه گذاری
• اوراق صکوک مزارعه
• اوراق صکوک مساقات
• اوراق صکوک ارائه خدمات
• اوراق صکوک صلم
• اوراق صکوک استصناع
• اوراق صکوک مرابحه
• اوراق صکوک مشارکت
• اوراق صکوک حقالامتیاز
• اوراق صکوک مالکیت داراییهایی که در آینده ایجاد می‌گردد
• اوراق صکوک مالکیت منافع داراییهای حال حاضر
• اوراق صکوک مالکیت منافع داراییهایی که در آینده ایجاد می‌گردد

از بین صکوک فوق فقط بهره‌برداری از صکوک سلم، استصناع و اجاره و تا اندازه‌ای مرابحه، مضاربه و مشارکت رایج است. در یک طبقه‌ بندی دیگر می‌شود این اوراق را به دو دسته ابزار بدهی و ابزار حقوق صاحبان سهام تقسیم کرد. صکوک استصناع، مرابحه، اجاره و سلم زیر مجموعه ابزار بدهی واقع می‌شوند و صکوک مضاربه و مشارکت هم زیر مجموعه ابزار حقوق صاحبان سهام واقع می‌شود.

یکی از اصلی‌ترین انواع صکوک مطرح شده در این جا صکوک اجاره است. صکوک اجاره در اصل نوعی از اوراق بهادار است که فرد دارنده آن به شکل مشاع، مالک قسمتی از دارایی به حساب می‌آید که منافع حاصل شده از آن برطبق قرارداد اجاره به بانی یا مصرف‌کننده می‌رسد.

برای منتشر کردن اوراق اجاره حداقل سه نهاد مالی بایستی تا حضور داشه باشد که این سه نهاد ضروری عبارتند از امین واسط و بانی.

• امین: یک شخص حقوقی که در حقیقت به نمایندگی از کلیه سرمایه گذاران فعال در بازار و به جهت نگهداری منافع کلیه آن‌ها در چارچوب قوانین و مقرارت اجرایی انتشار صکوک اجاره وظیفه نظارت همه جانبه‌ بر پروسه عملیاتی صکوک اجاره را بایستی به عهده بگیرد.
• واسط: نهاد مالی که به وکالت از دارندگان صکوک اجاره تنها برای نقل و انتقال دارایی وهمین طور انتشار صکوک اجاره ایجاد می‌گردد.
• بانی: باز هم شخصی حقوقی که با هدف تامین مالی در اصل صکوک اجاره را منتشر می‌کند و این توانایی را دارد تا اقدام به اجاره کردن دارایی مبنای انتشار این اوراق از شخص واسط به نمایندگی از کلیه سرمایهگذاران کند.

ریسک موجود در اوراق صکوک

ریسک موجود در اوراق صکوک را به شکل‌های گوناگونی می‌شود دسته‌بندی کرد. اصلی‌ترین ریسک‌هایی که برخورداران اوراق صکوک با آن رو به رو می‌شوند را می‌شود به شکل زیر اظهار داشت:

• ریسک مربوط به کاهش قیمت دارایی
• ریسک مربوط به از بین رفتن داراییها
• ریسک مربوط به نرخ سود

مزایای اوراق صکوک

بعضی از فاکتورهای مثبت انتشار این اوراق را می‌شود به طریق زیر دانست :

۱. صکوک منجر به افزایش نقدینگی بانی می‌شود.
۲. داراییهایی که غیرنقد هستند یاب عبارتی نقدینگی بسیار پایینی دارند و از ترازنامه هم بنابردلایلی این چنینی خارج شده جایگزین آن‌ها وجوه نقد می‌شود.
۳. با اینکه بخشی از داراییها از شرکت بانی تفریق داده می‌شود، ولی با این وجود باز نیز بانی این توانایی را دارد تا از داراییها بهره‌برداری کند.
۴. از آن‌جا که این اوراق با پشتوانهی دارایی انتشار داده می‌شود لذا دارای از ریسک کمتری هم برخوردار است و هزینهی تأمین مالی را هم کم می‌کند. یک روش دیگر هم کم نمودن هزینه ی مربوط به تأمین مالی جهت بهره‌برداری از افزایش اعتبار است.
۵. این اوراق با فراهم نمودن توانایی تبدیل داراییها به انواع گوناگون اوراق بهادار می‌تواند تا به توسعه ی بازار سرمایه کمک فراوانی نماید.
۶. اگرچه برای دادوستد این اوراق یک بازار ثانویه تشکیل می‌گردد، آن زمان توانایی نقدشوندگی این اوراق نیز زیاد می‌شود.

تفاوت مهم اوراق قرضه با صکوک مرسوم در بازارهای مالی

۱. اوراق قرضه تنها در مورد تعهد بدهی صحبت می‌کنند در حالی که صکوک توصیف مالکیت یک دارایی معین است. به عبارتی رابطه بین خریدار اوراق قرضه و صادرکننده آن یک رابطه وام گیرنده و وام دهنده را تشکیل می‌دهد که نرخ بهره یا سود وام نیز ثابت است و این باعث ربا میگردد.
۲. دارایی مورد بحث صکوک از لحاظ شرعی می‌بایستی صحیح و مجاز باشد. در حالی که در اوراق قرضه دارایی هایی که از نظر دولت‌ ها و شرع اسلامی مورد قبول نیست هم این توانایی را دارد تا پشتوانه اوراق باشد.
۳. اعتبار اوراق قرضه در واقع بستگی به اعتبار ناشر یا صادرکننده وابسته است و با آن مورد سنجش واقع می شود و این در حالی است که اعتبار صکوک به ارزش دارایی پشتوانه‌ ای که دارد بستگی دارد نه به ناشر اوراق.
۴. فروش اوراق قرضه در بازار ثانویه فروش بدهی است اما فروش صکوک فروش مالکیت یک دارایی به حساب می آید.
۵. در صکوک توانایی بالا بردن اصل دارایی و در نهایت ارزش خود ورقه صکوک هم موجود است و این در حالیست که اصل بدهی در اوراق قرضه این توانایی را ندارد که ارزشش بالا برود.

همانطور که در جواب پرسش اوراق صکوک چیست؟ بیان شد، اوراق صکوک همان اوراق بهادار است که دارای پشتوانه مالی است که این پشتوانه بایستی دارای ارزش باشد. هدف از استفاده اوراق صکوک تحت عنوان ابزاری نوین در بانکداری اسلامی، به تقلید از اوراق قرضه رایج در کشورهای غربی باپشتوانه بهره در بانکداری معمول نیست، بلکه تخصیص ابزاری خلاق برابر با قوانین و شریعت اسلامی است.

یکی از اصلی ترین انواع صکوک مطرح شده در این جا صکوک اجاره است. صکوک اجاره در اصل نوعی از اوراق بهادار است که فرد دارنده آن به شکل مشاع، مالک قسمتی از دارایی به حساب می‌ آید که منافع حاصل شده از آن برطبق قرارداد اجاره به بانی یا مصرف‌کننده می‌رسد. امیدوریم که توانسته باشیم در این مقاله به کلیه سوالات شما درباره این که صکوک چیست؟ پاسخ داده باشیم.

انواع اوراق صکوک

به گزارش ایبِنا، استفاده از لفظ صکوک جهت ابزارهای مالی اسلامی نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در جلسه فقهی بانک توسعه اسلامی پیشنهاد شد. بعد از آن بود که سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی اقدام به معرفی انواع صکوک و ابزارهای مالی انتفاعی با سود انتظاری کرد؛ در زیر به اوراق مشارکت، مضاربه، مزارعه و مساقات پرداخته می شود.

اوراق مشارکت

سندی است گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، صاحب اوراق مشارکت در تغییر قیمت دارایی سهیم می شود.

اوراق مضاربه

سندی‌ است گویای مالکیت دارندگان آن به طوری ‌که ناشر اوراق مضاربه با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان اوراق را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می دهد، بانی در فعالیت اقتصادی سودآور «بازرگانی» به کار می گیرد و در پایان هر معامله یا پایان هر دوره مالی سود حاصله را براساس نسبت هایی که روی اوراق نوشته شده، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می کند.

اوراق مزارعه

سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر زمین یا زمین های زراعی یا دیگر نهادهای تولیدی زراعی معین است که به قرارداد مزارعه برای کشت و زرع در اختیار عامل مزارعه گذاشته شده است.

اوراق مساقات

سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر باغ یا باغ های مثمر یا دیگر نهادهای تولیدی باغی معین است که به قرارداد مساقات برای باغداری در اختیار عامل قرارداد مساقات گذاشته شده است.