مبانی تحلیل فنی ،مفهوم شاخص در بورس ایران

بورس چیست | هر آن چه که برای ورود به بازار بورس باید بدانید

آیا تا کنون با خود اندیشیده اید که چطور می توانید با سرمایه ای اندک در سرمایه گذاری های بزرگ و پر سود شرکت کنید؟ راه انجام این کار، شرکت در بازار بورس است. بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم می کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه گذاری کند، و در سود آن ها شریک شود.

1. تعریف و تاریخچه بورس

2. انواع سهام در بورس

2.1. کالا
2.2. ارز
2.3. اوراق بهادار

3.1. شاخص کل
3.2. شاخص کل هم وزن
3.3. شاخص قیمت
3.4. شاخص قیمت هم وزن
3.5. شاخص سهام شناور آزاد
3.6. شاخص صنعت
3.7. شاخص بازار اول

اما بازار بورس چیست؟ چه تفاوتی با بازارهای فارکس دارد؟ فرابورس چیست؟ نحوه سرمایه گذاری در بورس چگونه است؟ در این مقاله به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد، و هر آن چه که برای ورود به این بازار نیاز دارید را در اختیار شما قرار می دهیم.

اما پیش از ورود به مبحث بورس، باید با مفهوم بازار آشنا شوید. بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می گیرد. هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله ای صورت پذیرد، بازار تشکیل شده است. این شرایط می تواند مکانی خاص، یا شبکه ای ارتباطی مثل اینترنت باشد. در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی مورد معامله قرار می گیرند: دارایی های واقعی و دارایی های مالی.

دارایی های واقعی، همان طور که از نام آن ها مشخص است، عبارت اند از دارایی های فیزیکی همچون زمین، ساختمان، انواع کالا و …. . اما دارایی های مالی، به صورت فیزیکی نیستند، و تنها اسناد و کاغذهایی هستند که ارزش آن ها به پشتوانه یک دارایی دیگر تعیین می شود و از جمله آن ها می توان به سهام و اوراق مشارکت اشاره نمود.

تعریف و تاریخچه بورس

اکنون که با تعریف بازار آشنا شدیم، درک بورس نیز آسان می شود؛ چرا که بورس هم یکی از همین بازارها می باشد. تعریف بورس را می توان به صورت ساده این گونه بیان داشت که بورس بازاری است که دارایی های مختلفی در آن مورد معامله قرار می گیرند.

اولین بورس به اواخر قرن چهارده و اوایل قرن پانزده در کشور هلند می رسد اما بورس، به صورت مدون، از دو قرن پیش شروع به فعالیت نموده است. مطالعات اولیه درباره تاسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵هجری شمسی بر می گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام ران لوترفلد پس از انجام مطالعات گسترده درباره‌ تاسیس بورس در ایران، اساسنامه‌ داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملا موضوع بررسی و تاسیس بورس در ایران بیش از ۲۵سال به تاخیر افتاد.

در نهایت در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ صنعتی و معدنی ایران تشکیل شد، و موافقت نامه‌ اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون تنظیم گشت.

در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱، هیئتی از بروکسل به سر پرستی دبیر کل آن برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد.

حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس، در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه‌‌‌‌‌‌‍ صنعتی و مفهوم شاخص در بورس ایران معدنی که بزرگ ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

انواع سهام در بورس

انواع سهام

همان طور که گفتیم، بورس به بازاری اطلاق می شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می پذیرد. در مجموع می توان بازار بورس را به سه نوع تقسیم نمود:

بازار کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی های کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می شود. در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می گیرد. هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله می شود می شناسند. مثلا نفت، گندم و… . بازار کالا خود به بازار فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم می شود.

در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشم گیری دارد.

اوراق بهادار

در بازار اوراق بهادار دارایی های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و … مورد معامله قرار می گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می شود بورس اوراق بهادار می گویند ولی ما در این نوشته برای اختصار آن را بورس یا می نامیم.

شاخص بورس

شاخص یک معیار آماری است که تغییرات متغیرهای مورد نظر را در بازه های زمانی نشان می دهد. در بازار بورس شاخص های زیادی توسط فعالان استفاده می شوند و کاربرد دارند. این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده، و پیش بینی روندها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.

در ادامه انواع شاخص بورس را برای شما بیان می کنیم:

شاخص کل

شاخص کل، مهم ترین شاخص در بازار است که نشان دهنده میانگین میزان تغییرات قیمت و سود سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است. برای درک ساده تر شاخص کل می توان گفت اگر شما سهام تمامی شرکت های بازار را متناسب با وزن سرمایه ای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید، تغییر شاخص کل دقیقا میزان سود و ضرر شما را نشان می دهد.

شاخص کل هم وزن

در شاخص هم وزن، تمام شرکت ها چه بزرگ و چه کوچک یکسان در نظر گرفته می شوند. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار کاهش یافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار رشد کرده است.

در شاخص کل ممکن است اکثر شرکت ها بازدهی منفی داشته باشند اما تنها مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل شود. اما در شاخص هم وزن، شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت ها نشان داده می شود نه بر اساس سرمایه بیشتر.

شاخص قیمت

شاخص قیمت نشان گر روند قیمت شرکت های بازار است و تفاوت آن با شاخص کل در این است که سود سازی شرکت ها در آن تاثیری ندارد و تنها تغییرات قیمت سهام ها معیار محاسبات است. در شاخص قیمت سرمایه و بزرگی شرکت ها محاسبه می شوند. به این معنی که شرکت های بزرگ تاثیر بیشتر و شرکت های کوچک تاثیر کمتری دارند.

شاخص قیمت هم وزن

تفاوت این شاخص با شاخص قیمت این است که ضریب تاثیر شرکت های بزرگ و کوچک یکسان است و وزن شرکت ها محاسبه نمی شود. در شاخص قیمت هم وزن، شرکت ها فارغ از بزرگ یا کوچک بودن بررسی می شوند و سرمایه تمام شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شوند.

شاخص سهام شناور آزاد

سهام شناور آزاد به درصدی از سهام شرکت گفته می شود که صاحبان آن قصدی برای مدیریت در شرکت ندارند و تنها برای خرید و فروش سهام وارد معاملات آن سهم شدند؛ قابلیت نقد شوندگی سهام شناور آزاد زیاد است.

شاخص صنعت

شاخص صنعت بازدهی صنایع مختلف را به تفکیک نشان می دهد و مانند شاخص کل محاسبه می شود. این شاخص نشان دهنده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در آن صنعت است. مانند شاخص صنعت خودرو یا صنعت پتروشیمی و … .

شاخص بازار اول

این شاخص، میانگین بازدهی شرکت های بازار اول بورس را نمایش می دهد. برای مثال پرتفویی را در نظر بگیرید که سهام شرکت های عضو در بازار اول بورس را متناسب با بزرگی آن ها دارد؛ شاخص بازار اول نشان دهنده میزان سود و زیان این پرتفوی می باشد.

تفاوت بورس و فارکس

بازار فارکس، همان بازار بورس تبادلات ارزی است، و همان طور که بیان کردیم، در کشور ایران فعالیتی در این زمینه بورسی انجام نمی شود.

فارکس به عنوان یک بازار محبوب در میان معامله گران شناخته می شود و به دلیل داشتن ویژگی هایی مثل باز بودن 24 ساعته در روزهای معاملاتی، وجود همیشگی خریدار و فروشنده، امکان نقد شوندگی بالا، معاملات دو طرفه و لحظه ای و وجود اهرم افزایش سرمایه (لوریج) در دنیا رایج است.

اصلی ترین دلیل محبوبیت فارکس در دنیا این است که برای کسب سود از کالاها فقط می توان از پیش بینی روند صعودی قیمت ها استفاده کرد، ولی در بازار ارز به علت این که معاملات بر اساس ارزش گذاری دو نوع پول تعیین می گردد، با افزایش ارزش یک ارز، متقابلا ارزش ارز مقابل کاهش می یابد؛ به همین دلیل نه تنها از روند صعودی افزایش ارزش یک ارز، بلکه از روند نزولی کاهش ارزش یک ارز نیز می توان سود گرفت. در واقع روند نزولی ارزش یک ارز روند صعودی ارزش ارز مقابل است.

تفاوت بورس و فرابورس

فرابورس

فرق بورس با فرابورس را باید در تعداد بازارها، شفافیت و عملکرد سهام و دامنه نوسان قیمتی در ساعات معاملاتی دانست. همچنین ضریب نقدشوندگی، ریسک خرید و فروش سهام، احتمال توقف نماد و میزان زیان انباشته سهام نیز متفاوت است.

فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس ولی با شرایط پذیرش و معامله ساده تر ایجاد گردید تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد. مهم ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه می باشد که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع تر به بازار را دارند.

به همین خاطر رویه های پذیرش شرکت ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ای است که شرکت ها با دارا بودن حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.

نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن over the counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار به اختصار otc نیز گفته می شود. قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت های مالی و عملیاتی شرکت های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

نحوه سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس

برای سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام و اوراق بهادار، در قدم اول باید در سامانه سجام ثبت نام کنید. پیشتر در مقاله ای جداگانه، به صورت کامل به معرفی سجام پرداخته ایم، و مزایای عضویت در این سامانه را بیان کرده ایم.

پس از این که ثبت نام خود را در سجام تکمیل کردید، باید کارگزاری خود را انتخاب نموده، و چه به صورت حضوی و چه اینترنتی، اقدام به ثبت نام و ارائه مدارک در کارگزاری خود نمایید. از کارگزاری های خوب در زمینه بورس را می توان کارگزاری مفید دانست. برای یادگیری نحوه عضویت در مفید، بر روی دکمه زیر کلیک کنید.

شاخص بورس چیست ؟ انواع شاخص ها و کاربردشان چیست؟

شاخص های ارزیابی بازار سهام یکی از مواردی که درروند مطالعه بازار سرمایه و انتخاب سهام مطلوب جهت خرید، در کنار سایر ابزار های تحلیلی برای فعالین این بازار بسیار حائز اهمیت است. در هر فعالیتی که توسط انسان صورت می‌گیرد، نتایج قبلی و معیارهای ارزیابی گذشته می‌تواند به آنها کمک کند تا در فرآیندهای بعدی با تجربه بهتری پیش عمل کنند. فعالیت در بازارهای مالی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ شاخص‌های ارزیابی از جمله شاخص کل بورس، شاخص هم وزن و … می‌تواند در ارتباط با اندازه‌گیری برخی پارامترها و ارزیابی وضعیت بازار کمک شایانی را به تحلیل گران بکند.در مطلب حاضر، قصد داریم سوالاتی همچون انواع شاخص های بورس؟ شاخص کل بورس چیست؟ شاخص هم وزن چیست؟ تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن؟ را پاسخ دهیم.

انواع شاخص های بورس

در درجه اول باید بگوییم که شاخص یک معیار آماری است که تغییرات متغیرهای مورد نظر را در بازه های زمانی نشان می دهد. در بازار بورساوراق بهادار۸ شاخص مهم وجود دارد که توسط فعالان بازار سرمایه استفاده می شود و کاربرد دارند؛ این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده و پیش بینی روند ها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.

هر شاخص متغیر خاص مورد تعریف خود را شامل می شود و نمی توان نتایج حاصل از شاخص ها را نسبت به هم مقایسه کرد بلکه باید هر شاخص را نسبت به خودش و در بازه زمانی بررسی و تحلیل کرد.

۸شاخص‌های مهمی که فعالان بازار با آن آشنا هستند:

شاخص کل بورس اوراق بهادار TEPIX
شاخص کل هم وزن
شاخص قیمت و بازده نقدی (درآمد کل) TEDPIX
شاخص صنعت
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
شاخص بازار اول و بازار دوم
شاخص ۵۰ شرکت برتر
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

انوع شاخص های بورس:

شاخص کل هم وزن، زیرمجموعه‌ای از شاخص کل است؛ درواقع شاخص کل هم وزن از دل شاخص کل قیمت بدست آمده است. در ادامه به توضیح شاخص کل، شاخص کل هم وزن و تفاوت این دو می‌پردازیم.

شاخص کل بورس چیست؟

شاخص کل یا (TEDPIX) مشهورترین و مهم ترین شاخص بورس است که بارها در اخبار مختلف شنیده اید که با آن وضعیت بازار های بورس را تحلیل می کنند؛ در واقع وقتی در خبرگزاری های عمومی از رشد و افت شاخص صحبت می شود منظور همان شاخص کل است.

شاخص کل بورس نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت و سود سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.

در شاخص کل تاثیر شرکت ها بر اساس بزرگی ( تعداد سهام ) و سرمایه آنها است بنابراین ارزش تمام شرکت‌ها برابر نیست و وزن شرکت‌ها در شاخص کل متفاوت است و نماد های بزرگی همچون فملی، فولاد، فارس، خودرو، شستا و… که تعداد سهام و معامله بیشتری دارند بسیار تاثیرگذار تر از شرکت های کوچک خواهند بود.

نکته‌: در بررسی شاخص بورس چیزی که برای ما حائز اهمیت است، میزان تغییرات شاخص خواهد بود نه خود عدد شاخص؛ مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۵۰۰۰۰۰ (پانصد هزار) واحد به عدد ۱۰۰۰۰۰۰ (یک میلیون) واحد برسد یعنی رشد ۵۰% داشته است و نشان دهنده آن است که میانگین بازدهی کل سهم های موجود در بازار بورس طی این یکسال برابر با ۵۰% بوده مفهوم شاخص در بورس ایران است.

شاخص کل هم وزن چیست؟

شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۹۳ در بازار بورس ایران در اختیار سرمایه‌گذاران فعال بازار بورس و سرمایه قرار گرفت تا در تا سرمایه‌گذاران بر پایه آموزش ها و تحلیل شاخص هم وزن با دقت بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و نیز وضعیت کلی بازار بورس تصمیم گیری کنند. در محاسبه شاخص هم‌وزن به همه ی شرکت‌ها با وزن یکسانی در نظر گرفته می شوند؛ در نتیجه اگر شاخص هم‌وزن مثبت شود یعنی اینکه بیشتر از نصف شرکت‌ها ی موجود در بورس مثبت هستند.

همچنین گاهی امکان دارد در بورس تهران شاخص کل عدد منفی را نشان دهد در حالی که بازدهی شاخص هم وزن مثبت است و این به معنی آن است که اگرچه سهام‌های شرکت‌های خیلی بزرگ در بورس منفی هستند اما تعداد زیادی از شرکت‌ها (با حجم کوچک و متوسط) مثبت‌اند.

شاخص کل هم وزن

تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن چیست؟

اصلی ترین تفاوت شاخص کل و هم وزن در این است که شاخص هم وزن بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها می باشد، نه بر اساس سرمایه بیشتر و برخلاف شاخص کل بورس میزان مثبت و منفی بورس را نشان می‌دهد بنابراین تفاوت شاخص هم وزن و شاخص کل بورس در این است که وزن و اندازه شرکت ها در این شاخص تاثیر گذار نیست و سرمایه آنها یکسان در نظر گرفته می شود و تاثیر افزایش و کاهش سود و قیمت سهام شرکت ها در شاخص به یک میزان اثرگذار است.

در واقع همانطور که گفتیم شاخص کل، عملکرد و وضعیت بورس را نشان می‌دهد، اما معیار مناسبی برای رشد و افت بازار سرمایه نیست؛ برای اینکه در خیلی از مواقع ممکن است چند شرکت بزرگ که وزن زیادی دارند با مثبت یا منفی شدنشان شاخص کل را مثبت یا منفی کنند؛ در حالی که وضعیت بسیاری از شرکت‌های دیگر متفاوت است. در نتیجه، شاخص کل هم وزن می‌تواند به شکل بهتری وضعیت کلی بازار را به ما نشان خواهد داد.

ولی باید این را هم در نظر بگیریم که هر شاخصی، به تناسب ماهیتش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. شاخص کل دیدی کلی از شرایط بازار به سهامداران می‌دهد که در آن نقش شرکت‌های بزرگ، پررنگ‌ است؛ پس اگر شما سهامدار سهم های بزرگ بازار باشید شاخص کل می تواند برای شما مهم باشد. اما اگر می‌خواهید که جزئیات بیشتری را از بازار بدست آورید و بدانیم درمجموع بازار رو به رشد یا افول است، بهتر است، شاخص کل هم وزن را در نظر بگیرید.

همانطور که گفتیم در بین فعالین بازار بورس شاخص های مختلفی تعریف شده که فعالات بازار به تناسب فعالیت شان از آنها استفاده می کنند؛ در ادامه به معرفی سایر شاخص های مهم بازار می پردازیم. هرچند این شاخص ها مثل شاخص کل و شاخص هم وزن طرفدار ندارند ولی هر کدام در جای خودشان کاربردهای زیادی دارند.