هدف اصلی ابزار آتی سهام

یکی از معایب اصلی معاملات آتی به استاندارد بودن این معاملات بر می گردد، زیرا معاملات آتی نمی تواند به صورت دقیق به کلیه ی نیازهای شرکت کنندگان در بازار های مالی پاسخگو باشد.

هدف اصلی ابزار آتی سهام

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / معاملات آتی سهام چیست؟ ویژگی ها و نحوه معامله آن در بازار بورس

معاملات آتی سهام چیست؟ ویژگی ها و نحوه معامله آن در بازار بورس

در حال حاضر یکی از ابزارهای مهم و جدید کاربردی اوراق بهادار در ایران، معاملات آتی سهام است. این ابزار اولین بار از سبدی که شامل ۳۰ سهم شرکت بزرگ بود تشکیل شد و با نوسانات قیمتی موجود در سبد هم جهت شد. با توجه به اینکه مزایای معاملات آتی سهام به نوبه خود زیاد است به همین دلیل طرفداران زیادی در بازار بورس ایران دارد. خرید و فروش اوراق سهام آتی به صورت کاملا قانونی انجام می گیرد.

در ادامه به طور کامل به چگونگی معاملات آتی سهام در بازار بورس می پردازیم.

معاملات آتی سهام چیست؟

معاملات آتی (future contract) در واقع یک توافقنامه در زمانی معین و قیمتی مشخص، مبتنی بر خرید و فروش دارایی است. معاملات آتی سهام را به طور کل به دو گروه اصلی تقسیم بندی می نمایند: معاملات آتی کالا و معاملات آتی مالی.

معاملات آتی کالا در دارایی های پایه موضوع معاملات شامل محصولات کشاورزی، مواد نفتی و فلزات است و این در حالی است که معاملات آتی مالی شامل سهام، ارز و اوراق قرضه تشکیل می شود.

برای اولین بار معاملات های آتی در زمینه محصولات کشاورزی و بعد از گذشت مدت زمانی بر پایه منابع طبیعی مثل نفت صورت می گیرد. شروع استفاده از معاملات آتی مالی در سال ۱۹۷۲ بود که برای اولین بار به بازار سهام وارد شد. طی چند سال گذشته، معاملات بر اساس پایه های دیگر مانند نرخ بهره، ارز و شاخص های بازار سهام بسیار متداول شده و نقش اصلی در کنترل ریسک در بازار سهام را در دست گرفته است.

کالاهایی که در معاملات آتی تحویل داده می شود باید دارای استاندارد های کیفی و کمی مناسب باشد و به طور کل باید زمان و محل تحویل آن ها مشخص باشد. قیمت تنها متغیر در معاملات آتی است که در مراحل انجام معامله تعیین می شود.

ویژگی های برجسته معاملات آتی سهام

معاملات قراردادهای آتی سهام نسبت به معاملات سهام عادی مشمول کارمزدهای معاملاتی کمتری می شود. همچنین این معاملات از مالیات معاف هستند. البته لازم است که سرمایه گذار موقعیت خود را تا سر رسید حفظ کند و قرارداد به صورت فیزیکی تسویه شود.

۱. سرمایه گذاری در سهام شاخص:

تفاوت معاملات آتی سهام با معاملات سهام شاخص: معاملات آتی سهام برخلاف سهام شاخص به صورت مستقیم قابل سرمایه گذاری نیست. همان طور که مشخص است ارزش نقدی سبد پایه همیشه برابر با عدد شاخص است.

بهتر است بدانید اولین مزیت معاملات آتی سهام این است که سرمایه گذاران می توانند با خرید و فروش معاملات آتی سهام، کارکردهای معامله ی آتی شاخص را کسب کنند و با توجه به نوسانات شاخص در جهت های مختلف سود بدست می آورند. بدون معاملات آتی سهام، امکان موقعیت فروش بر روی شاخص سهام وجود ندارد.

۲.اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت معاملات:

یکی از معایب اصلی معاملات آتی به استاندارد بودن این معاملات بر می گردد، زیرا معاملات آتی نمی تواند به صورت دقیق به کلیه ی نیازهای شرکت کنندگان در بازار های مالی پاسخگو باشد.

به طور مثال، اگر مدیر یک صندوق سرمایه گذاری تصمیم بگیرد تا معاملات آتی بر روی اوراق خزانه امریکا به مبلغ ۱۲۰ هزار دلاری را با سر رسیدن ماه ژانویه خریداری کند، می توان گفت اصلا چنین معامله ای وجود ندارد. به صورت استاندارد معاملات آتی اوراق خزانه امریکا ارزش اسمی ۱۰۰ هزار دلاری دارد و تاریخ انقضاء آن ها در ماه های مارچ، ژوئن، سپتامبر و دسامبر صورت می گیرد. پس به طور کل چنانچه مدیر صندوق از معاملات های آتی استفاده کرده باشد، به طور دقیق به هدف مورد نظر خود دست پیدا نخواهد کرد.

۳. پوشش ریسک:

یکی از اصلی ترین ویژگی معاملات آتی سهام، فراهم کردن یک ابزار خاص و ویژه در پوشش ریسک است. به طور مثال فرض کنید سبد سرمایه گذاری یک سرمایه گذار از شاخص بازار پیروی کرده و سرمایه گذار معتقد است که بازار رو به نابودی بوده و از طرف دیگر، سرمایه گذار بنا به دلایلی قصد فروش سهام خود را ندارد.

در چنین شرایطی سرمایه گذار می تواند برای مدیریت از ریسک سبد خود از معاملات های آتی سهام استفاده کند و از طریق فروش معاملات آتی سهام در جهت حمایت از سبد سهام خود بهره ببرد.

۴. هزینه کم معاملات:

معاملات آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه معاملاتی کمتری برخوردار است.

۵. عدم توقف نماد معاملات آتی سهام:

نکته دیگر در خصوص اوراق آتی این است که در صورت توقف نماد معاملاتی سهام موجود در سبد پایه، نماد معاملات آتی سهام متوقف نمی شود.

۶. نقد شوندگی بالا:

در معاملات آتی برای اینکه سرمایه گذار بتواند قرارداد آتی را بفروشد، نیازی به مالکیت معین ندارد و با وجود پیش فروش می تواند یک معامله آتی را در بازار به فروش برساند. سرمایه گذار می تواند در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه کند که همین امر سبب افزایش نقد شوندگی معاملات تا حد زیادی می شود.

۷. اهرم مالی:

استفاده کردن از اهرم مالی در معاملات آتی دربرگیرنده ریسک بالا بوده و به معامله گران فرصت کسب سود زیادی را می دهد. به طوری که یک معامله گر با یک سپرده اندک می تواند با توجه به کل ارزش دارایی اش دچار سود و زیان شود.

سرمایه گذار باید بداند قبل از انجام معامله آتی این جور معاملات دارای ریسک بالایی است و آگاهی دقیق از دستورالعمل های مربوطه بسیار حائز اهمیت است. این نوع سرمایه گذاری ها ممکن است برای همه ی سرمایه گذاران مناسب نباشد. یکی از هدف اصلی ابزار آتی سهام معایب اصلی آن این است که سود و زیان خریدار و فروشنده در معاملات آتی متقارن است.

به طور مثال اگر در معامله ای از طرف خریدار در این قرار داد سود صورت گیرد، قطعا طرف موقعیت فروش ضرر کرده است. مسئله اصلی که این ریسک را تشدید می کند اهرمی بودن معاملات آتی است.

۸. شفافیت قیمت در معامله در بورس:

بورس معاملات آتی برای خریداران و فروشندگان مکانی معین است که از طریق سامانه الکترونیکی استاندارد صورت می گیرد و در بین همه شرکت کنندگان در بازار به صورت عادلانه صورت می گیرد.

کارگزاران از طریق روش های ابلاغ شده سفارشات مشتریان را در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی قرار می دهند. معاملاتی که ثبت می شود براساس اولویت بندی قیمت ها و در صورت مساوی بودن قیمت و اولویت زمانی به انجام می رسد.

بورس های سراسر دنیا توسط مقام ناظر، کنترل و اداره می شوند. اگر اعضای معامله گر بورس مقررات را رعایت نکنند مشمول جریمه و یا به طور کل دیگر حق معامله را ندارند.

تفاوت معاملات آتی سهام با معاملات نقدی بازار بورس

نحوه انجام معاملات در بازار بورس:

شخصی که قصد خرید سهام مشخصی را دراد مبلغ لازم برای خرید سهام را واریز می کند.

سفارش او ثبت شده و بلافاصله بعد از تایید به سبد دارایی های شخص اضافه می شود.

نحوه انجام معاملات در قراردادهای آتی سبد سهام:

خریدار و فروشنده مبلغی (درصدی از ارزش کل سهام) را به عنوان وجه تضمین به حساب در اختیار خود واریز می کنند.

سپس قرارداد آتی منعقد می شود و سفارش خرید خریدار و سفارش فروش فروشنده در سیستم معاملاتی ثبت می شود.

مبلغی که خریدار و فروشنده واریز کرده اند تا روز سررسید در حساب شخصی آن ها باقی می ماند ولی معامله در همان روز ثبت انجام شده است.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

چند رسانه

اخبار بورس پایشگر-مرکز مالی ایران، دوره آموزشی «آتی سبد سهام ویژه مدیران عامل و اعضای هیات مدیره»را با همکاری بورس تهران و شرکت رهپویان پردازش گستر صحرا، با حضور مدیرعامل بورس تهران و مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی در تاریخ دوم بهمن‌ماه سال جاری برگزار می‌کند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی پایشگر،مرکز مالی ایران اولین نهاد آموزشی است که پیش از راه‌اندازی قراردادهای اختیارمعامله در ایران، اقدام به ارائه خدمات آموزشی در این حوزه کرد. برگزاری بیست عنوان دوره‌، سمینار، نشست‌ وکارگاه‌ آموزشی به همراه ایجاد محتوای مرتبط با این هدف اصلی ابزار آتی سهام موضوع از مهم‌ترین فعالیت‌های مرکز در این راستا بوده است.

بر این اساس، اکنون با راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی سبد سهام از تاریخ ۲۵ آذرماه سال جاری و استقبال سرمایه‌گذاران از این ابزار، دوره آموزشی «آتی سبد سهام ویژه مدیران و اعضای هیات مدیره» درتاریخ دوم بهمن ماه سال جاری در هتل استقلال برگزار می‌شود.

ناصر امیدواری، مدیرعامل مرکز مالی ایران نیز گفت: یکی از اهداف اصلی ابزار آتی سبد سهام، مدیریت ریسک است؛ به همین دلیل این ابزار برای سرمایه گذاران و صندوق های سرمایه گذاری به عنوان ابزار پوشش ریسک استفاده می شود.

وی در ادامه هدف از برگزاری این دوره را دانش‌افزایی و آشنایی هر چه بیشتر مدیران با این ابزار و کاربردهای آن در بازار سرمایه خواند وگفت: ابزارهای جدید همواره به توسعه بازار کمک می‌کنند.

قراردهای آتی شاخص سهام نیز یکی از ابزارهایی است که علاوه بر تنوع بخشی به ابزارهای مالی، از مزایایی همچون امکان سرمایه گذاری در سبد سهام شاخص، پوشش ریسک، عدم امکان دستکاری سبد پایه در بازار نقد، اهرمی بودن معاملات قراردادهای آتی سبد سهام، عدم توقف نماد قرارداد آتی سبد سهام، امکان کسب سود تنها با تکیه بر تحلیل‌های کلان اقتصادی و … بهره‌مند است.

وی افزود: اهمیت این ابزار به گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور، فعالان بازارسرمایه به‌جای انجام معاملات تک‌سهم به معاملات مربوط به آتی سبد سهام روی بیاورند و حجم زیادی از معاملات در بازار سرمایه به این نوع از معاملات اختصاص یابد. به طوری‌ که در بازار قراردادهای آتی سبد سهام، از ۲۵ آذر تاکنون برابر با ۱۹۷۵ قرارداد به ارزش بیش از صد و چهل میلیارد ریال مورد معامله قرارگرفته است.

امیدواری در ادامه خاطر نشان کرد: برنامه های آگاه سازی و ارائه اطلاعات کاربردی به سرمایه گذاران با هدف معرفی بهتر سرمایه گذاران با قراردادهای آتی نقش بسزایی در افزایش معاملات این ابزار مالی منحصر به فرد دارد. از اینرو مرکز مالی ایران، علاوه بر طراحی این دوره که خاص مدیران است، دوره آتی سبد سهام را با حضور سایر فعالان بازار سرمایه برگزار کرد که مورد استقبال علاقه‌مندان قرار گرفت.

وی در پایان با اشاره به اهمیت این موضوع، هدف از فعالیت‌های آموزشی را فرهنگ‌سازی استفاده از این ابزارها و به‌کارگیری موثر آنها در بازارسرمایه دانست. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص کلاس‌ها ونشست‌های تخصصی ‌آشنایی با قرارداد آتی سبد سهام می‌توانند با شماره تلفن ۶۶۷۲۴۳۴۳ تماس بگیرند.

اهداف قرارداد‌های آتی و نقش آن در اقتصاد

آزاده حسینی - سردار خالدی
با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است.

آزاده حسینی - سردار خالدی

با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است. گرچه عمر این ابزار معاملاتی در ایران اندک است، اما در این مدت زمان کوتاه نیز توانسته سرمایه‌گذاران جدیدی را وارد بورس کرده و گردش نقدینگی بورس کالای ایران را افزایش دهد و در تنظیم بازار سکه نیز بسیار موثر واقع شود، البته همچنان بسیاری از نهادها نسبت به وجود این بازار با دیده اغماض می‌نگرند و آن را عاملی برای سفته‌بازی و افزایش بی رویه قیمت‌ها می‌دانند. به منظور آشنایی طیف زیادی از علاقه‌مندان با نحوه معاملات آتی و همچنین اهدافی که این نوع معاملات در بازار‌های جهانی و داخلی دنبال می‌کند، مزایا و معایب آن با دکتر مرتضی بینا یکی از کارشناسان این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در ادامه می‌آید؛ مرتضی بینا که لیسانس مهندسی برق خود را در دانشگاه صنعتی شریف اخذ کرده به منظور اخذ درجه کارشناسی ارشد و دکترا راهی فرانسه شد تا در آنجا تحصیلات خود را در همان رشته ادامه دهد، پس از اخذ درجه دکترای مهندسی برق در فرانسه راهی آمریکا شد تا پس از تدریس در دانشگاه‌ها و فعالیت در بخش مدیریت ریسک در آنجا نیز مدرک MBA خود را از دانشگاه رایس هوستون اخذ کند. سوابق تجربی مدیریتی مرتضی بینا در بخش مدیریت ریسک شرکت‌های تجارت گاز و برق مختلف در ایالات‌متحده از سال ۱۹۹۵ تا اواخر۲۰۱۰ میلادی یکی از دلایلی بود که باعث شد در این باره با وی به گفت‌وگو بپردازیم.

آقای دکتر به عنوان نخستین سوال بفرمایید که اساسا هدف از تشکیل مشتقات یا قراردادهای آتی چه چیزی بوده است؟

بازارهای مشتقات با هدف کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری یا ریسک معاملاتی به وجود می‌آیند. زمانی که هر طرف معامله، چه خریدار و چه فروشنده، بخواهند خطر نوسان قیمت را به نفع خود کم کنند از مشتقات به عنوان ابزار کم کردن ریسک استفاده می‌کنند. با وجود چنین قراردادهایی، احساس امنیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شود. بدون وجود قراردادهای آتی، ریسک سرمایه‌گذاری برای بسیاری از صنایع به حدی بالا می‌رود که برگشت سود مورد نظر کفاف ریسک سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد؛ بنابراین سرمایه‌گذار از انجام کار منصرف می‌شود. نکته مهمی که در بازار قراردادهای آتی وجود دارد مساله نقدشوندگی (liquidity) است. کم بودن نقدشوندگی، ریسک معامله آتی را برای سرمایه‌گذار آنقدر بالا می‌برد که دلیل وجودی اولیه آن که کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری است از بین می‌رود. برای اینکه نقدشوندگی در بازار وجود داشته باشد، غیر‌از سرمایه‌گذاران واقعی احتیاج به افرادی است که ریسک‌پذیر باشند که به آنها Speculators یا به اصطلاح سفته‌بازان گفته می‌شود؛ بنابراین نقش سفته‌باز یک نقش مثبت است که به نقدشوندگی معاملات و در نتیجه کم کردن هزینه‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. اگر سیستم به طور شفاف و درست کار کند و دو طرف معامله، ریسک‌ها را آگاهانه بپذیرند آن وقت هم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند، هم هزینه‌های معاملات کم می‌شود، در ضمن نه بازار مختل می‌شود و نه هیجانات بدون منطق در بازار به وجود می‌آید.

شما از گروهی در بازار نام بردید که حاضرند در بازار ریسک کنند و به اصطلاح Speculators‌ها گفته می‌شوند، لطفا کمی بیشتر در مورد این دسته از افراد و نقششان در بازار برایمان بگویید؟

ببینید سفته‌باز همچنان که گفتم ترجمه دقیقی از آن هدف اصلی ابزار آتی سهام نشده و بیشتر بار منفی آن مورد توجه بوده این در حالی است که وجود سفته‌باز برای ایجاد نقدینگی در بازار مشتقات بسیار مهم است؛ در واقع بدون این بازیگران، نقدینگی کم خواهد شد. کم شدن نقدینگی برای سرمایه‌گذار به معنی بالا رفتن ریسک است؛ بنابراین حضور سفته‌بازان در نهایت باعث بالا رفتن نقدینگی و پایین آمدن ریسک سرمایه‌گذار می‌شود. این در حالی است که هر کسی هم نمی‌تواند Speculator باشد، زیرا این کار به راحتی انجام نمی‌شود. این بازار برای افراد غیر‌مطلع دارای ریسک بسیار زیاد است و باید از حضور در این بازار خودداری کنند. اگر من چشم بسته از خیابان رد شوم و تصادف کنم، دلیل بر بد بودن خیابان و اتومبیل نیست.

حالا که در مورد کلیات بازار آتی و بازیگران آن توضیح دادید لطفا نحوه قرارداد آتی در بازارهای جهانی را نیز تشریح بفرمایید؟

فرض کنید تولید‌کننده‌ای هستید که می‌خواهید مواد خام وارد کنید، در یک محیط رقابتی هم نمی‌توانید قیمت تولیدات خودتان را به دلخواه بالا ببرید. شما چون نمی‌توانید بازار فروش را کنترل کنید برای قیمت مواد اولیه‌تان مجبورید از تکنیک‌های دیگر استفاده کنید تا اگر با افزایش قیمت مواد اولیه متضرر شدید بتوانید با استفاده از ابزارهای موجود در جای دیگری، جبران ضرر (هزینه افزایش قیمت مواد اولیه) کنید. برای روشن شدن فرض کنید شما تولید‌کننده اتومبیل هستید و کنترلی روی قیمت فولاد ندارید؛ به طوری که قیمت فولاد ممکن است بالا رود در حالی که امکان بالا بردن قیمت اتومبیل را ندارید. برای اینکه از این وضعیت متضرر نشوید، می‌توانید از قراردادهای آتی استفاده کنید؛ به این معنی که با قرار گرفتن در موقعیت خرید در صورت بالا رفتن قیمت فولاد، از سودی که در قرارداد آتی به دست می‌آورید، می‌توانید ضرر بالا رفتن قیمت فولاد را جبران کنید. در بازار آتی، از یک طرف کسانی که هدف اصلی ابزار آتی سهام از بالا رفتن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت خرید قرار می‌گیرند و این‌ها می‌توانند تولید‌کننده‌های اتومبیل باشند، از طرف دیگر تولید‌کننده‌های فولاد که از پایین آمدن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت فروش قرار می‌گیرند. اگر بازار قراردادهای آتی برای فولاد وجود نداشته باشد ریسک سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف بالا می‌رود. به همین دلیل فروشندگان و خریداران در بازار‌های آتی جمع می‌شوند تا از سطح ریسک سرمایه‌گذاری خود کم کنند.

در مورد قراردادهای آتی تاکید شما بیشتر بر نقدشوندگی بوده به نظر شما این موضوع چه جایگاهی در بازار قراردادهای آتی دارد؟

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند. نقش مثبت سفته‌باز را می‌توان به صورت زیر توضیح داد: اگر به دلایل قیمتی فاصله زیادی بین حجم واقعی خرید و حجم واقعی فروش وجود داشته باشد، تا پیدا شدن نقطه تعادلی قیمت، امکان نوسان شدید قیمت‌ها وجود دارد، مانند توپی که از ارتفاع بیفتد و چند بار بالا و پایین بپرد. در همین حال است که سفته‌باز با حضور در بازار باعث می‌شود تفاوت بین حجم واقعی عرضه و تقاضا به مرور زمان پر و از شدت نوسان قیمت کم شود و این کاملا برخلاف تصور عمومی است که نوسان قیمت را در نتیجه حضور سفته‌بازان می‌بینند. این را هم باید توجه کرد که در مقابل سفته‌بازان آربیتراژورها قرار دارند که همیشه بازار را به سمت تعادل می‌کشند. با وجود آربیتراژورها این امکان که قیمت به طور غیر‌عادی و دراز مدت از تعادل خارج شود از بین می‌رود. اگر شاهد نوسانات غیر‌عادی در بازار هستیم مربوط به واقعیت‌های اقتصادی است و ربطی به وجود بازار آتی ندارد.

فعالیت بازار آتی ایران و ساز و کار معاملات آن را چگونه می‌بینید؟

بازار آتی در کشور ما محدود به سکه طلاست و نحوه کارکرد قراردادها با آنچه که امروزه در بازار‌های جهانی اتفاق می‌افتد تفاوت زیادی ندارد، اما حجم مبادلات در مقایسه با بازار واقعی بسیار کوچک است. این امر باعث می‌شود در کوتاه مدت انحراف قیمت بین بازار آتی و بازار واقعی به وجود بیاید. در بازارهای جهانی این انحراف قیمت وجود ندارد. راه چاره برای کشور ما تبلیغ، آموزش و گسترش بازار آتی است تا با بازار واقعی همخوانی پیدا کند و نه کوچک کردن آن.البته به دلیل اینکه بازار کاملا آزاد نیست حجم تقاضاهای واقعی نیز مشخص نیست، به نظر می‌آید اگر روند بازار به طور کامل حالت آزادانه و رقابتی به خود بگیرد قیمت‌ها بهتر مشخص می‌شوند و روند معاملات شفاف‌تر می‌شود. این نکته را نباید فراموش کرد که در بازار آزاد، خریدار و فروشنده همدیگر را پیدا می‌کنند و در نتیجه سفته‌باز نمی‌تواند نقش دراز مدت در تعیین واقعی قیمت داشته باشد. به نظر من وجه تضمین فعلی (وجه تضمین بابت هر قرارداد ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است) غیر‌عادی بالاست که لطماتی را نیز به بازار وارد کرده.

به نظر شما دیگر تفاوت بازارهای آتی در ایران و سایر بازارهای جهانی چیست؟

روند معاملات بازار آتی در جهان با ایران فرق کلی و زیادی ندارد، در واقع بازار داخلی تا حدودی نسخه کپی از بازارهای جهانی است، اما با حجم سرمایه‌گذاری کمتر. نکته اصلی که وجود دارد این است که دولت‌ها بهتر است وارد بازار نشوند؛ زیرا بدون حضور دولت‌ها بازار مسیر منطقی و واقعی خود را طی می‌کند.

در بازارهای آتی جهان یک سیستم قضایی مستقل وجود دارد که در آن هم دولت‌ها هم افراد به قانون قرارداد (Contract Law) احترام می‌گذارند و این تنها به دولت‌ها ارتباط پیدا نمی‌کند، بلکه خود افراد (حوزه عمومی) نیز آن را رعایت می‌کنند؛ به این معنی که اگر کسی (حقیقی یا حقوقی) قول دهد سال دیگر در موقع مشخصی مبلغی را به کسی بدهد باید این قول عملی شود و همین قول از نظر قاضی بسیار مهم است و از نظر سیستم قضایی، ثبات اجتماعی به اجرایی شدن قول‌های داده شده بستگی دارد.

در بازارهای آتی جهان جریان دادوستدها آزاد است و هر دو طرف ریسک (چه خریدار و چه فروشنده) در بازار مشارکت فعال دارند و سیستم قضایی در حسن اجرای قراردادها نقش بازی می‌کند، بدون اینکه در نحوه تنظیم قراردادها دخالت کند. در اکثر بازارها قراردادهای آتی ۴ ماه پشت سر هم و بسته به نوع بازارها به ترتیب قراردادهای ۶ ماهه، ۸ ماهه، ۱۴ ماهه، ۱۸ ماهه، دو سال و سه سال یا حتی ۱۰ سال هم معامله می‌شوند. حجم مبادلات در بازارهای جهانی اختلاف زیادی با مبادلات در بازار آتی ما دارد.

همانطور که می‌دانید در بازار آتی ایران شاهد برگزاری بازار جبرانی هستیم، نظر شما در این باره چیست؟

اگر منظور از بازار جبرانی توقف بازار به علت نوسان شدید قیمت‌هاست، بله بازار آتی ممکن است برای مدت کوتاهی متوقف شود، اما نه به این شکلی که در ایران اجرا می‌شود. مدل بازار جبرانی که در ایران اجرا می‌شود نشانه‌ای از ناکارا بودن دریافت سریع وجه تضمین لازم است.

با توجه به بحث راه‌اندازی بازار آتی ارز در ایران به نظر شما بازار آتی ارز چه تفاوتی با بازار آتی طلا دارد؟

از نظر من ایجاد بازار آتی ارز در شرایطی که بازار قیمت را تعیین کند بسیار مفید است و باعث ثبات و بالا رفتن حجم سرمایه‌گذاری می‌شود، ولی این بازار با قیمت مصوب، معنی اقتصادی ندارد. به اعتقاد من سیستم اقتصادی ما (با توجه به وضعیت ذخایر ارزی، سیاست‌های ارزی و قیمت‌های موجود در بازار) می‌گوید که باید بازار آتی ارز داشته باشیم و مردم هم به عنوان بخش کوچکی از بازیگران بازار در ارز سرمایه‌گذاری کنند، البته سوال مهمی در اینجا مطرح می‌شود که چرا مردم در ارز سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

روند حرکت بازارهای جهانی طی چند سال اخیر چگونه بوده است؟

بازارهای خارجی نیز نوسان (تغییرات مثبت و منفی) دارند. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که نزدیک ۶۰ سال روند حرکتی بازارهای جهانی بیشتر به سمت بالا بوده است؛ از این رو در این مدت تمایل مدیران و سهامداران به پوشش ریسک بسیار کم شده بوده. این در حالی است که سهامداران باید می‌توانستند بر این موضوع نظارت کنند که واقعا چقدر ریسک می‌کنند؟ چون سهامداران نظارت لازم را اعمال نمی‌کردند و چون مدیران به امید دریافت پاداش‌های کوتاه مدت برنامه‌ریزی می‌کردند، ریسک‌پذیری در شرکت‌ها و به خصوص بانک‌ها بسیار بالا بود. بحران مالی اخیر درس خوبی برای سهامداران است که خرید سهام بدون نظارت ممکن است عواقب بدی داشته باشد.

هدف از ایجاد ابزارهای مالی در بازارهای جهانی چیست؟

در اقتصادهای توسعه یافته جهان، تنوع ابزارها بسیار زیاد است، همه این ابزارها هم به دلایل اقتصادی و مالی برای کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری طراحی شده‌اند به همین دلیل شما نمی‌توانید هیچ ابزار مالی پیدا کنید که بدون پشتوانه اقتصادی به وجود آمده باشند.

بازارهای آتی سهام در بازارهای جهانی چگونه انجام می‌شوند؟

در بازارهای جهانی، قراردادهای آتی روی سهام سبدهای مالی یا شاخص‌ها ایجاد می‌شوند. یکی از بازار‌های مهم، بازار آتی نرخ سود مشارکت است که سود و زیان قراردادها بر مبنای بالا رفتن یا پایین رفتن نرخ سود تغییر می‌کند. یکی از موارد استفاده مهم این بازار در تثبیت نرخ تسهیلات وام مسکن است. به عنوان مثال در ایالات‌متحده شما وام‌های مسکن ۳۰ ساله دارید که معمولا باعث می‌شود قسط (بازپرداخت وام) مسکنی را که می‌خرید برابر یا شاید هم کمتر از پول اجاره مسکن شود. اگر بازار آتی نرخ سود وجود نداشته باشد وام ۳۰ ساله هم وجود نخواهد داشت؛ بنابراین از مسکن‌دار شدن مردم کاسته می‌شود. صاحب مسکن بودن به جای اجاره‌نشینی عامل مهمی در ثبات محله و جامعه است. برای دولت‌ها هم هزینه نگهداری از محله‌هایی که مردم صاحب مسکن هستند کمتر از محله‌هایی است که مردم اجاره نشین هستند. به همین دلیل بازار آتی نرخ سود فاکتور اجتماعی مهمی ایجاد می‌کند. در مورد بازار آتی سهام، به نظر من بهتر است روی سهام قراردادهای آپشن داشته باشیم تا قراردادهای آتی.

به عنوان سوال پایانی راه‌اندازی قراردادهای آتی در بورس را چطور ارزیابی می‌کنید؟

به نظر من تجربه بازارهای آتی بسیار مهم است در واقع به وسیله این بازار تعریف قراردادهای خرید و فروش برای مردم مشخص می‌شود. معنی و تجربه بسیاری از اصطلاحات مالی همچون هج کردن (پوشش ریسک)، مارجین کال شدن (جبران کمبود نقدینگی در حساب) یا برخی از دیگر مفاهیم برای مردم و معامله گران مشخص می‌شود و این به عنوان یک علم با نفس پیشرفت در ارتباط است. تجربه عملی داشتن برای یک سیستم و حسابرسی جدید که بدون آن بازارهای آتی نمی‌توانند وجود داشته باشند (هر چند که بسیار کوچک است، اما اشکالی ندارد) به معنای قدم گذاشتن در بازارهای جدیدتر و امیدواری به آینده است.

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند

مدیریت ریسک، هدف اصلی ابزار آتی سهام

مدیرعامل مرکز مالی ایران، مدیریت ریسک را هدف اصلی راه‌اندازی ابزار آتی سهام دانست و گفت: از ۲۵ آذرماه تاکنون، ۱۹۷۵ قرارداد به ارزش بیش از ۱۴۰ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفته است.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مرکز مالی ایران، ناصر امیدواری گفت: یکی از اهداف اصلی ابزار آتی سبد سهام، مدیریت ریسک است؛ به همین دلیل این ابزار برای سرمایه گذاران و صندوق های سرمایه گذاری به عنوان ابزار پوشش ریسک استفاده می شود .

مدیرعامل مرکز مالی ایران، در ادامه هدف از برگزاری این دوره را دانش‌افزایی و آشنایی هر چه بیشتر مدیران با این ابزار و کاربردهای آن در بازار سرمایه خواند و افزود: ابزارهای جدید همواره به توسعه بازار کمک می‌کنند؛ ضمن اینکه قراردادهای آتی شاخص سهام نیز یکی از ابزارهایی است که علاوه بر تنوع بخشی به ابزارهای مالی، از مزایایی همچون امکان سرمایه گذاری در سبد سهام شاخص، پوشش ریسک، عدم امکان دستکاری سبد پایه در بازار نقد، اهرمی بودن معاملات قراردادهای آتی سبد سهام، عدم توقف نماد قرارداد آتی سبد سهام، امکان کسب سود تنها با تکیه بر تحلیل‌های کلان اقتصادی بهره‌مند است.

وی تصریح کرد: اهمیت این ابزار به گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور، فعالان بازارسرمایه به‌جای انجام معاملات تک‌سهم به معاملات مربوط به آتی هدف اصلی ابزار آتی سهام سبد سهام روی بیاورند و حجم زیادی از معاملات در بازار سرمایه به این نوع از معاملات اختصاص یابد؛ به طوری‌که در بازار قراردادهای آتی سبد سهام، از ۲۵ آذر تا کنون برابر با ۱۹۷۵ قرارداد به ارزش بیش از صد و چهل میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفته است .

امیدواری در ادامه خاطر نشان کرد: برنامه های آگاه سازی و ارائه اطلاعات کاربردی به سرمایه گذاران با هدف معرفی بهتر سرمایه گذاران با قراردادهای آتی نقش بسزایی در افزایش معاملات این ابزار مالی منحصر به فرد دارد؛ از این رو مرکز مالی ایران، علاوه بر طراحی این دوره که خاص مدیران است، دوره آتی سبد سهام را با حضور سایر فعالان بازار سرمایه برگزار کرد که مورد استقبال علاقه‌مندان قرار گرفت .

وی با اشاره به اهمیت این موضوع، هدف از فعالیت‌های آموزشی را فرهنگ‌سازی استفاده از این ابزارها و به‌کارگیری موثر آنها در بازارسرمایه دانست .

گفتنی است، دوره آموزشی آتی سبد سهام ویژه مدیران عامل و اعضای هیات مدیره‌ها با همکاری بورس تهران دوم بهمن‌ماه برگزار خواهد شد که در آن، مدیرعامل بورس تهران و مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی حضور خواهند داشت.

مرکز مالی ایران اولین نهاد آموزشی است که پیش از راه‌اندازی قراردادهای اختیارمعامله در ایران، اقدام به ارائه خدمات آموزشی در این حوزه کرده که برگزاری بیست عنوان دوره‌، سمینار، نشست‌ وکارگاه‌ آموزشی به همراه ایجاد محتوای مرتبط با این موضوع از مهم‌ترین فعالیت‌های مرکز در این راستا بوده است .

اکنون با راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی سبد سهام از تاریخ ۲۵ آذرماه سال جاری و استقبال سرمایه‌گذاران از این ابزار، دوره آموزشی «آتی سبد سهام ویژه مدیران و اعضای هیات مدیره» برگزار خواهد شد

ابزار «آتی سبد سهام» در بورس تهران

به گفته رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از مهم‌ترین مزایای ابزارهای مشتقه، مدیریت ریسک بازار سهام است و از طریق این ابزار سرمایه‌گذاران می‌توانند سودی بیشتر از سودهای معمولی کسب کنند.

به گفته رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از مهم‌ترین مزایای ابزارهای مشتقه، مدیریت ریسک بازار سهام است و از طریق این ابزار سرمایه‌گذاران می‌توانند سودی بیشتر از سودهای معمولی کسب کنند. بر این اساس، روز گذشته شاپور محمدی در مراسم رونمایی از بازار قراردادهای آتی سبد سهام با اظهار خوشبینی نسبت به رونق معاملات آتی سبد سهام عنوان کرد: در سال گذشته ابزار آتی تک سهم در بورس تهران رونمایی شد و اکنون با ورود ابزار آتی شاخص سهام این امیدواری وجود دارد تا شاهد رونق هرچه بیشتر استفاده از ابزار مشتقه در بورس تهران باشیم. وی همچنین از ورود دو ابزار جدید تا پایان سال خبر داد و گفت: برای به ثمررسیدن این هدف، نهادهای مختلف تلاش قابل توجهی داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به حضور پررنگ شرکت‌های تامین سرمایه و کارگزاری‌ها اشاره کرد. همچنین شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس نیز طی این مدت فعالیت گسترده‌ای داشت و توانست بسترهای لازم برای انجام معاملات آتی سبد سهام و تعریف نمادها را ایجاد کند. محمدی به فعالیت‌های شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز اشاره کرد و گفت: در بحث راه‌اندازی این ابزار سمات از پایه‌های اصلی اجرایی بوده است. تیم شرکت سپرده‌گذاری در این مدت کمک‌های شایانی انجام داد تا استفاده از ابزار آتی سبد سهام در بورس مورد استفاده قرار گیرد. سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به تلاش‌های گسترده هیات‌مدیره هدف اصلی ابزار آتی سهام بورس تهران و سازمان بورس در زمینه انتشار ابلاغیه‌ها، ایجاد قوانین معاملاتی و نظارت نیز تصریح کرد: در میان نهادهای فعال در این زمینه، فعالیت‌های کمیته فقهی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه ابزارهای مالی کلاسیک تا زمانی که از لحاظ شرعی تایید نشود، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، کمیته فقهی تلاش بسیاری داشت تا ابزار آتی شاخص سهام از لحاظ شرعی تایید شود.

عضو شورای عالی بورس، در ادامه با اشاره به اهداف اعمال این ابزار در بازار سهام گفت: یکی از اهداف مهم ابزار مشتقه ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری برای افرادی است که به دنبال کسب سودهای بیشتر از مقدار معمول ناشی از فرصت‌های آربیتراژی هستند. به گفته رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از دیگر کارکردهای ابزار آتی روی سبد سهام، پوشش ریسک مناسب است. وی در این زمینه گفت: استفاده از این ابزار می‌تواند بسیاری از

ریسک‌گریزان را به سمت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه هدایت کند، همچنین می‌تواند مدیریت ریسک برای اشخاص و صندوق‌ها را تا حد قابل توجهی افزایش دهد. محمدی همچنین از ورود دو ابزار جدید بورسی دیگر تا پایان سال خبر داد و گفت: در همکاری‌های مشترک سازمان بورس و دیگر ارکان در نظر گرفته شده است، تا پایان سال جاری ابزار فروش استقراضی و وارانت راه‌اندازی شود. وی افزود: با ورود این ابزارها به لحاظ ابزار کلاسیک، جعبه ابزار بازار سهام کامل می‌شود. با توجه به اینکه در بحث ابزارهای مالی اسلامی در بورس نیز پیشرفت قابل توجهی داشته‌ایم، بر این اساس راه‌اندازی اوراق بیمه اتکایی در دستور کار قرار گرفته است.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: در سال‌های اخیر، نهادهای مالی، رشد مطلوبی داشته‌اند بطوری که پیش بینی می‌شود تعداد این نهادها تا پایان سال به ٦٥٠ نهاد مالی برسد. بی‌شک وجود این نهادها اثرات قابل توجهی در فعالیت بازار سرمایه داشته و می‌تواند باعث قوام بخشیدن به اجرای ابزارهای جدید شود. وی بر لزوم فرهنگ‌سازی ابزارهای مالی مختلف در بازار سرمایه از سوی رسانه‌ها تأکید کرد و گفت: بی‌شک عمق بازار سهام بدون آشنایی با ابزارهای مالی مختلف افزایش نخواهد یافت، بنابراین رسانه‌ها برای فرهنگ‌سازی ابزارهای مالی در افکار عمومی باید وارد میدان شوند و فعالیت گسترده‌ای داشته باشند.

ابزار جدید هدف اصلی ابزار آتی سهام مشتقه

از سویی دیگر، همزمان با مراسم رونمایی از ابزار قراردادهای آتی سبد سهام در بورس تهران، مدیرعامل این شرکت با اشاره به حجم قابل توجهی از معاملات بورس‌های جهانی از این طریق به مزایای آن از جمله پوشش ریسک مناسب اشاره کرد. علی صحرایی با اشاره به پوشش ریسک مناسب این ابزار بیان کرد: طی چند سال اخیر با هماهنگی و همدلی گروه‌های مختلف بورس تهران، توانستیم یک ابزار جدید مشتقه به منظور پوشش ریسک بیشتر بازار ایجاد کنیم. وی در ادامه و با اشاره به تلاش‌های گسترده بورس تهران در این زمینه، بیان کرد: شرکت بورس تهران همزمان با تغییرات در هیات‌مدیره، وظایف و اهداف مهمی را برای فعالیت خود در نظر گرفت. اولین وظیفه این شرکت، عمق بخشی به بازار با توجه به شرایط اقتصادی کشور و دومین هدف آن ایجاد ابزارهای جدید با پوشش ریسک مناسب است.

کمیته توسعه در بازار

مدیرعامل شرکت بورس تهران در ادامه از تشکیل کمیته توسعه در این شرکت خبر داد و گفت: این کمیته که به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده است، وظیفه رصد فعالیت بخش‌های مختلف شرکت بورس تهران را برعهده دارد. نظارت این کمیته شرایطی را فراهم می‌کند تا رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده با سرعت بیشتری انجام گیرد. وی در ادامه به تاریخچه ورود ابزار مشتقه به بورس تهران اشاره کرد و گفت: ابزار فروش تبعی از اولین ابزارهای مشتقه‌ای بود که در بورس تهران استفاده شد، این ابزار در ابتدا تنها کارکرد بیمه‌ای داشت، اما هم‌اکنون در بحث تامین مالی نیز استفاده می‌شود. در سال ۹۶ از طریق این ابزار دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان تامین مالی در بخش‌های مختلف صورت گرفت که ۱۹ درصد کل تامین مالی کشور در آن سال بود. صحرایی همچنین افزود: در سال ۹۵ نیز ابزار آپشن یا اختیار معامله رونمایی شد که در بازار در حال معامله است و بعد از آن آتی سبد سهام است که پیش‌تر در قالب آتی تک سهم استفاده می‌شد.

قابلیت پوشش ریسک و مزایای مالیاتی

مدیرعامل شرکت بورس تهران با بیان اینکه آتی سبد سهام از محبوبیت قابل توجهی در بازارهای جهانی برخوردار است، گفت: در معاملات بورس‌های بزرگ جهانی، ابزار آتی سبد سهام جزو ۴ ابزار مشتقه پرمعامله است. بر اساس مطالعات WFE، حدود

۶۰ درصد از معاملات جهانی ابزار مشتقه با ابزار آتی روی شاخص صورت می‌گیرد. صحرایی با اشاره به تلاش‌های کمیته فقهی بورس طی این مدت گفت: کمیته فقهی درسال ۹۴ مطالعات گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کرد، که در نهایت با همفکری تحقیق و توسعه بورس تهران، سبد مرجعی از صنایع مختلف در نظر گرفته شد و بر اساس آن ابزار آتی سبد سهام شکل گرفت. وی در ادامه گفت: این ابزار کارکردهای چندگانه دارد که مهم‌ترین آن ایجاد یک بازار دوطرفه است. همچنین ابزار آتی سبد سهام از قابلیت پوشش ریسک مناسبی برخوردار است و می‌تواند خاصیت اهرمی داشته باشد.

صحرایی همچنین افزود: در ابزار آتی سبد سهام نیاز به مطالعه تک تک سهام وجود ندارد، از سوی دیگر این ابزار از مزایای مالیاتی نیز برخوردار است بطوری که کارمزدهای این معامله از معافیت مالیاتی برخوردار است. وی گفت: روز گذشته و در جریان رونمایی از این ابزار، هفت نماد معاملاتی عرضه شدند که مهم‌ترین آن سبد سهام ۳۰ شرکت بزرگ، بانک‌ها، خودرویی‌ها، محصولات شیمیایی، فلزی و معدنی‌ها بودند.