بورس کالا چیست؟چگونه وارد بورس کالا شویم
بورس کالا چیست و چه مزایایی دارد؟ نحوه انجام معامله در بورس کالای ایران به چه صورت است؟ در این مطلب به معرفی بورس کالا و انواع قرارداد در آن پرداخته ایم.
بورس کالا بازاری است که در آن، کالاهای مختلف خریدوفروش می‌شوند. البته هر کالایی در این بازار قابل معامله نیست و تنها چند کالای اساسی مانند برنج، گندم، پنبه، انواع فلزات و . دادوستد می‌شوند. همچنین عملکرد بازار بورس کالا شباهت زیادی به بازار بورس اوراق بهادار دارد و در این بازار نیز قوانین و مقررات خاصی تدوین‌شده است. در این بخش، قصد آموزش بورس کالا و نحوه معامله در این بازار را داریم. با ما همراه باشید تا به‌صورت تخصصی با نحوه سرمایه‌گذاری در این بازار و قوانین بورس کالا آشنا شوید.
بازار بورس کالا چیست؟
در بازار سنتی کالا، خرید محصول یک ریسک محسوب می‌شود؛ زیرا قیمت محصولات در بازار با نوسانات مختلفی همراه بوده و هر فروشنده‌‌ای می‌تواند محصولش را با یک قیمت خاص عرضه کند و نهادهای نظارتی نیز چندان بر روی قیمت کالا و اصالت آنها حساسیت به خرج نمی‌دهند. این عدم نظارت کافی باعث شده بسیاری از افراد جهت تأمین مواد موردنیاز خود به بازار بورس کالا مراجعه کرده و در این بازار امن اقدام به خرید کالای موردنظر خود کنند.
چه کالاهایی در بورس کالا معامله می شود
در بورس کالا شاهد یک ساختار سازمان‌یافته و حساب‌شده هستیم که تعدادی کالای خاص مورد معامله قرار می‌گیرند. محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، کانی‌های فلزی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همین‌طور محصولات بازار فرعی و بازار مشتقه از مواردی هستند که در بازار بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار می‌گیرند.
همچنین در این بازار، کارگزاران به‌عنوان رابط بین ارائه‌دهندگان و متقاضیان عمل می‌کنند تا معامله بر اساس قیمت روز و واقعی محصول و همین‌طور با تضمین اصالت کالا صورت بگیرد.
بورس کالای ایران
نخستین بورس کالای ایران در شهریور سال 1382 و تحت عنوان بورس فلزات شروع به کار کرد و یک سال بعد نیز بورس کالای کشاورزی راه‌اندازی شد. وظیفه راه‌اندازی بورس کالا بر عهده شورای عالی بورس گذاشته شد و این شورا در جهت محقق کردن اهداف سوم و چهارم توسعه، شروع به راه‌اندازی بورس کالای ایران کرد.
طبق قانون مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 1 آذر 1384 تصویب شد دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شدند و درنهایت، بعد از انجام مراحل قانونی و پذیره‌نویسی‌های لازم در مهر 1386 بازار بورس کالای ایران رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. بنابراین این بازار از زیرمجموعه‌های سازمان بورس اوراق بهادار است و فعالیت‌های آن توسط این سازمان موردبررسی قرار می‌گیرد.
انواع بورس کالا
از انواع بورس کالا می‌توان به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی اشاره کرد. این 4 بازار زیرمجموعه بازار بورس کالا هستند که خود آنها نیز چندین زیرمجموعه دارند. در قسمت زیر به انواع بازارهای بورس کالای ایران اشاره‌کرده‌ایم:
بازار فیزیکی بورس کالا
در این بازار، محصولات مهمی مانند انواع محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و همین‌طور انواع محصولات صنعتی و معدنی دادوستد می‌شود. این بازار یکی از پررونق‌ترین بازارهای بورس کالا است که قوانین مختص به خود را دارد و ازنظر ارسال محصول مشابه بازار سنتی است. البته این معامله تحت شرایط ویژه‌ای صورت می‌گیرد و حالت مزایده‌ای دارد.
براین‌اساس، فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام میکند و متقاضیان آن، قیمت‌های مختلفی را که بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد می‌کنند که در مرحله آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته می‌شود. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی است. ازنظر انواع قرارداد نیز در این بازار، 3 نوع قرارداد با نام‌های نقدی، نسیه و سلف منعقد می‌شوند که در ادامه مطلب، هر یک از این قراردادهای بازار فیزیکی را توضیح داده‌ایم.
بازار فرعی بورس کالا
محصولاتی که به دلایل مختلف ازجمله تأیید کیفیت توسط متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آنها تداوم ندارد یا به هر دلیل دیگری نمی‌توانند در بازار فیزیکی حضورداشته باشند، در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرعی دادوستد می‌شوند. محصولات این بازار نیز عبارت‌اند از محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و . که قابل‌عرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند. بنابراین در این بازار، عرضه‌کنندگان بیشتری می‌توانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.
بازار مالی بورس کالا
این بازار جهت جذب سرمایه‌گذاران بیشتر تأسیس‌شده است و شامل 3 زیرمجموعه با نام‌های گواهی سپرده کالایی، صندوق سرمایه‌گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است. در قسمت زیر به توضیح زیرمجموعه‌های بازار مالی بورس کالا پرداخته‌ایم:
گواهی سپرده کالایی
در این نوع بازار مالی، مقداری کالا به بخش انبار سپرده‌شده و انباردار یک قبض برای کالا صادر میکند که این قبض پشتوانه آن است. البته این قبض در صورتی صادر می‌شود که مسئول انبار، کیفیت محصولات را تأیید کرده باشد. این قبض از طریق افراد متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپرده‌شده و افراد از طریق آن می‌توانند گواهی سپرده کالایی را دریافت کرده و دادوستد محصولات خود را آغاز کنند.
صندوق سرمایه‌گذاری کالایی
در این نوع بازار مالی، هزینه‌های اضافی مربوط به انبارداری و حمل‌ونقل حذف‌شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌جای خرید محصول، اوراق آن را خریداری کنند. درواقع، صندوق سرمایه‌گذاری کالایی بر روی کالای خاصی سرمایه‌گذاری کرده و سایر افراد متقاضی جهت سرمایه‌گذاری بر روی این کالا می‌توانند واحدهای صندوق را خریداری کنند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در این نوع قرارداد، عرضه‌کننده محصول می‌تواند مبلغ کالایی را که فروخته است پیش از تحویل آن دریافت کند. این قرارداد شبیه قرارداد سلف است که در قسمت انواع قرارداد بورس توضیح داده‌ایم. البته ازنظر داشتن بازار ثانویه، شباهتی به قرارداد سلف ندارد و تنها کلیات آن شبیه این قرارداد است.
بازار مشتقه بورس کالا
هدف از تأسیس بازار مشتقه بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار این‌گونه است که یک دارایی خاص عرضه‌شده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم می‌شود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی می‌تواند باشد.
از محصولات غذایی مانند زعفران و پسته گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گران‌بها قابل معرفی به‌عنوان دارایی پایه هستند. بنابراین در این بازار، سرمایه‌گذاران بی‌شماری حضور یافته و حتی سرمایه‌گذاران خرد نیز امکان فعالیت دارند. همچنین در این بازار بورس کالا، 2 مدل قرارداد با نام‌های قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد می‌شود که این قراردادهای معاملاتی را در ادامه توضیح داده‌ایم.
مزایای بورس کالا
بین دو طرف قرارداد از مزایای بورس کالا است. درواقع، هر کالایی که در این بازار عرضه می‌شود از تمام جوانب موردبررسی قرارگرفته و تا زمانی که اصل بودن آن ثابت نشود در بازار بورس کالا ارائه نمی‌شود که خود این موضوع باعث جذب اعتماد متقاضیان و خریداران شده است. در طرف مقابل نیز فروشنده دغدغه دریافت وجه را ندارد؛ زیرا پرداخت وجه توسط اتاق پایاپای صورت گرفته و تسویه طبق قرارداد انجام می‌گیرد. بنابراین سرمایه‌گذاری در بورس کالا درنهایت اعتماد صورت گرفته و در این محل، افراد سودجو نمی‌توانند ورود کنند.
از دیگر مزایای حضور و فعالیت در بورس کالا می‌توان به معرفی محصول تولیدی خود به سایر متقاضیان داخلی و خارجی اشاره کرد. همچنین از طریق این بورس می‌توان امتیازاتی مانند تسهیلات بانکی دریافت کرد و در صورت هرگونه خسارت، اتاق پایاپای به موضوع شما ورود کرده و بدون نیاز به مراجع قضایی آن را حل میکند. بنابراین عرضه محصول از طریق بورس کالا باعث کاهش ریسک معامله‌شده و یک تبلیغ بزرگ برای عرضه‌کنندگان محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس
اهداف بورس کالای ایران چیست
یکی از اهداف بورس کالای ایران این است که مشکلات رایج در بازار سنتی را رفع کند و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتوانند در یک محیط امن و تحت نظارت کارشناسان حرفه‌ای با یکدیگر همکاری داشته باشند. بنابراین هدف اصلی این بازار، ایجاد یک فضای امن و کنار زدن محدودیت‌ها و نقاط ضعف بازار سنتی است که به‌خوبی موفق شده است این مشکلات را برطرف کند. در این بازار، هر دو طرف معامله موظف به انجام تعهدات خود هستند که این پایبند بودن به معامله و شفاف‌سازی قیمت کالاهای اساسی باعث کنار زدن واسطه‌ها شده است. همه این موارد به کنترل بازار و کاهش ریسک خرید محصول در بازار سنتی کمک کرده است که این موارد و انجام معاملات سالم از اهداف بورس کالای ایران به‌حساب می‌آیند.
مهمترین اثرات بورس کالا
اثرات بورس کالا بسیار گسترده است که در قسمت زیر به مهمترین آنها اشاره‌کرده‌ایم:
ساماندهی بازار و نظارت بیشتر بر عملکرد معامله‌گران
افزایش آگاهی معامله‌گران و بررسی دقیق‌تر بازار توسط آنها
انجام معاملات قانون‌مند و بدون ریسک
دادوستد محصولات اساسی باقیمت واقعی
رونق در بخش سرمایه‌گذاری کشور
اعطاء تسهیلات مالی به فعالان بازار
شرکت‌کنندگان در بورس کالا ایران
افراد مختلفی مشغول به فعالیت و خرید و فروش در بورس کالا ایران هستند که در قسمت زیر به تمام افراد حاضر در بازار و سایر ارگان‌های مربوطه اشاره‌کرده‌ایم:
تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالا
متقاضیان و خریداران کالا
کارشناسان و تحلیل‌گران بازار
ارائه‌دهندگان خدمات مختلف بورسی
چه کسانی از بورس کالا بهره‌مند می‌شوند؟
تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، افرادی هستند که از بورس کالا بهره‌مند می‌شوند. درواقع، تولیدکنندگان پس از طی کردن مراحل قانونی می‌توانند محصولات خود را در این بازار بزرگ عرضه کنند و از مزایای سرمایه گزاری در بورس کالا بهره‌مند شوند. مصرف‌کنندگان نیز می‌توانند در بستر بورس کالا اقدام به خرید مواد پایه‌ای موردنیاز خود کنند و این مواد را باقیمت واقعی خریداری کرده و با اطمینان از صحت و سلامت محصول، آن را مورد استفاده قرار دهند.
انواع قراردادها در بورس کالای ایران
انواع قراردادهای بورس کالای ایران به شرح زیر است:
قرارداد نقدی (spot)
در این نوع قرارداد، خریدار تمام مبلغ توافق شده را به همراه کارمزد کارگزار پرداخت کرده و عرضه‌کننده محصول نیز آن را در مدت حداقل 3 روز به خریدار تحویل می‌دهد. به همین خاطر از این قرارداد با نام قرارداد تحویل فوری هم یاد می‌کنند. البته هزینه محصول نیز باید در عرضه 3 روز پرداخت شود.
قرارداد سلف (forward)
در قرارداد سلف، مبلغ توسط خریدار پرداخت‌شده اما زمان تحویل آن در روزی است که در قرارداد منعقدشده و مورد تأیید طرفین قرارگرفته است. بنابراین تحویل محصول در آینده انجام می‌گیرد و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد صورت می‌گیرد که این نوع توافق در بازار فیزیکی بورس کالا مرسوم است.
قرارداد نسیه (credit)
همانطور که از نام این قرارداد معلوم است امکان نسیه وجود داشته و خریداران می‌توانند مبلغ توافق شده را به‌صورت نسیه و در زمان‌بندی‌های معین‌شده پرداخت کنند. تحویل کالا نیز در مدت 3 روز بعد از انعقاد قرارداد صورت می‌گیرد.
در قرارداد آتی که به معنای آینده است کلیه امور معامله از پرداخت وجه گرفته تا تحویل کالا در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده انجام می‌گیرد. بنابراین هنگام رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداخت‌شده و کالا در اختیار خریدار قرار می‌گیرد.
قرارداد اختیار معامله (option)
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که یک نفر اختیار یا حق معامله فرد دیگری را خریداری کرده و به دست می‌آورد. این قرارداد در دو مدل مختلف تحت عناوین اختیار خرید و اختیار فروش منعقد می‌شود و در هر یک از آنها، خریداران و عرضه‌کنندگان شروع به معامله با یکدیگر می‌کنند.
این قرارداد به‌منظور برطرف کردن اختلافات موجود یا پیشگیری از اختلافاتی که ممکن است در آینده پیش آید منعقد می‌شود.
قرارداد معاوضه (swat)
در این قرارداد جهت تمدید یا کاستن از سررسید از تبادل دارایی استفاده می‌شود و به‌نوعی معاوضه تعهد صورت می‌گیرد.
شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس
در حین انعقاد هر قراردادی باید به مواردی مانند ویژگی‌های کالا و نوع قرارداد، زمان دقیق معامله حتی ازنظر ساعت انجام آن، تاریخ تحویل محصول، مقدار کالای توافق شده، واحد اندازه‌گیری توافق شده در قرارداد، ابعاد محصول و استاندارد آن، نوع بسته‌بندی، واحد توافق شده پولی و محل تحویل محصول توجه شود.
نحوه ثبت‌نام در بورس کالا
یکی از پرسش‌های پرتکرار مطرح‌شده این است که چگونه وارد بورس کالا شویم و برای ثبت‌نام در بورس کالا باید چه‌کارهایی انجام داد؟ در این قسمت، نحوه ثبت‌نام و ورود به این بازار را به شما عزیزان آموزش می‌دهیم. برای ثبت‌نام در بورس کالا ابتدا باید در سامانه سجام عضو شوید و مراحل ثبت‌نام خود را تکمیل کنید و سپس نسبت به احراز هویت خود اقدام کنید. بعد از احراز هویت، باید به یکی از دفاتر کارگزاری کشور رجوع کرده و یک حساب بازکنید. با انجام این 3 مرحله، فرآیند ثبت‌نام شما در بورس کالا تکمیل‌شده و می‌توانید در این بازار به دادوستد بپردازید.
نحوه انجام معامله در بورس کالا
بعد از تمام شدن 3 مرحله لازم جهت ثبت‌نام در بورس کالا برای شما یک کد معاملاتی صادر می‌شود که از طریق آن می‌توانید به معامله بپردازید. بعد از دریافت این کد باید فرم مربوط به ثبت سفارش را با دقت پرکرده و قیمت مدنظر خود را اعلام کنید.
همچنین باید حداقل مبلغی که برای انجام معامله نیاز است، به‌حساب کارگزار اتاق پایاپای منتقل شود. سپس کارگزار، سفارش شما را به تالار معاملات برده تا در جریان معامله مربوطه قرار بگیرد. در صورت موفقیت در انجام معامله باید باقیمانده مبلغ را هم بعد از کسر مبلغ اولیه به‌حساب کارگزار منتقل کنید. در مراحل پایانی نیز اسناد معاملاتی صادرشده و مبالغ توافق شده به‌حساب فروشنده منتقل می‌شود که البته هزینه‌های جانبی مانند دستمزد کارگزار از آن کسر شده و مابقی به‌حساب عرضه‌کننده واریز می‌شود.
محدودیت‌های معاملات در بورس کالا
در بورس کالا شاهد محدودیت‌هایی هستیم که این محدودیت‌های اعمال‌شده در جهت کنترل بیشتر بازار و رونق آن صورت گرفته است. برای مثال، میزان خرید سرمایه‌گذار نباید از یک حد مشخص‌شده کمتر باشد. محدودیت دیگر مربوط به نحوه فعالیت عرضه‌کننده است و این افراد باید به‌صورت مداوم و پیوسته کلیات بازار پول و سرمایه در بازار بورس کالای ایران فعالیت داشته باشند و عدم فعالیت آنها باعث اخراج از بازار می‌شود.
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران به شرح زیر است. با دریافت این مجوزهای معاملاتی می‌توان در بخش‌های مختلف بازار سرمایه بورس کالا حضور یافت. این مجوزها عبارت‌اند از:
بازار سرمایه یا بازار مالی چیست و انواع بازارهای مالی و سرمایه گذاری کدامند؟
علم اقتصاد با وجود تمام بزرگی و گستردگی خود و علیرغم آنچه به نظر می‌رسد علمی ساده است. بازار سرمایه (بازار مالی) مانند بازار پول، بازار بورس، بازار طلا و مسکن، بورس کالا و بورس اوراق بهادار از جمله اصطلاحات رایج در این عرصه هستند. شاید گستردگی همین اصطلاحات در اقتصاد باشد که آنرا پیچیده و سخت جلوه می‌دهد.
همه ما افرادی را می‌شناسیم یا زندگینامه افرادی شنیده یا دیده‌ایم که موفقیت‌های بزرگی در هر یک از بازارهای بزرگ اقتصادی کسب کرده‌اند و به چهره‌ای ثروتمند، موفق و شناخته شده تبدیل شده‌اند. برای موفقیت در هر یک از این بازارهای مالی ابتدا باید نسب به آنها آگاهی پیدا کرد، پس اجازه دهید در گام اول با مفهموم ابتدایی هر یک از آنها آشنا شویم.
بازار مالی یا بازار سرمایه چیست؟
بازار مالی (Financial Market) اصطلاحی گسترده است که برای طیف وسیعی از بازارها به کار می‌رود. هر بازاری که در آن تجارتی صورت می‌گیرد یک بازار مالی محسوب می‌شود. حتی بازارهایی که در آنها تجارت اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، ارز، فلزات و مشتقات آنها انجام می‌شود هم بازار مالی هستند.
بازار پول چیست؟
یکی از بازارهای مالی، بازار پول است که در آن از هر ابزار یا دارایی با توان نقد شوندگی بالا یا ابزارها و دارایی‌های خرد برای تبادل استفاده می‌شود. این ابزارها معمولا توسط شرکت‌ها، اشخاص، بنگاههای تجاری و شرکت‌ها استفاده می‌شوند و در واقع نوعی جانشین پول هستند که سررسید کمتر از یک سال دارند.
عدم نیاز به هم‌زمانی دریافت پول و انجام مخارج یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که اشخاص و بنگاه‌ها از بازار پولی استفاده می‌کنند. از جمله ابزارهای بازار پول می‌توان به سپرده‌ها، وام با وثیقه، حواله و بروات اشاره کرد.
بازار سرمایه چیست؟
یکی از بازارهای مالی، بازار سرمایه است که با نام بازار بورس اوراق بهادار نیز شناخته می‌شود، بازاری برای خرید و فروش اوراق قرضه و اوراق مالکیت است. کار اصلی بازار سرمایه ایجاد پلی ارتباطی بین تامین کننده سرمایه‌های خرد و کلان، چه حقیقی و چه حقوقی و متقاضیان سرمایه مثل شرکت‌هاست.
بازار سرمایه در واقع تسهیل کننده فرآیند خرید و فروش ابزارهای مالی (اسناد خزانه، اوراق تجاری و گواهی سپرده) است. شاخص‌ترین ابزار مالی این بازار اوراق مالکیت که اکثرا با نام سهام شناخته می‌شود و اوراق قرضه یا مشارکت است.
برخلاف بازار مالی پول، بازار سرمایه محلی برای عرضه و فروش سهام و اوراق قرضه برای بازه‌های زمانی بیش از یک سال است.
تفاوت‌های بازار پول و بازار سرمایه
برخلاف تصور بسیاری از افراد، بازار پول و بازار سرمایه یکی نیستند و تفاوت‌های اساسی و چشمگیری به عنوان بازار مالی با هم دارند. همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم یکی از بارزترین این تفاوت‌ها این است که بازار سرمایه منحصرا به سرمایه گذاری میان مدت و بلند مدت (یک ساله و بیشتر) می‌پردازد و بازار پول غالبا به خرید و فروش ابزارهای مالی با سررسید کمتر از یک سال محدود است.
دیگر تفاوت بزرگ بازار پول و بازار سرمایه ابزارهای مالی متفاوت آنهاست؛ در حالی که بازار پول از سپرده‌ها، وام با وثیقه، حواله و بروات استفاده میکند، بازار سرمایه از اوراق بهادار (سهام) و اوراق مشارکت استفاده میکند.
بازار سرمایه محلی برای عرضه و فروش و سهام و اوراق قرضه برای بازه‌های زمانی بیش از یک سال و سرمایه گذاری‌های میان مدت و بلند مدت است، در حالی که تمرکز بازار پولی بر سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت کمتر از یک ساله.
بازار طلا یا بورس طلا چیست؟
وقتی به نواسانات بازار سرمایه سکه و طلا بخصوص در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم و عدم وجود ثبات اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی را هم چاشنی آن کنیم، تبدیل سرمایه راکد به طلا و سکه عملی عقلانی به نظر می‌رسد.
اما وقتی درباره بازار طلا و سکه و خرید و فروش آنها صحبت به میان می‌آید، اکثر ما تصویری مشخص از آن در ذهن داریم؛ مراجعه به بازار و یا صرافی‌ها برای خرید و فروش طلا و سکه.
در حالی که این کار نه تنها راه معامله و خرید و فروش طلا و سکه نیست، بلکه راه کم ریسک‌تر و مناسب‌تری هم وجود دارد. خرید طلا (صندوق طلا) در بورس یکی از راه‌ها مناسب، به صرفه و کم ریسک برای سرمایه گذاری در این بازار است.
صندوق طلا یکی دیگر از راه‌های سرمایه گذاری در بورس است
اما صندوق طلا چیست؟ دارایی‌های جمع آوری شده از سرمایه گذاران که در گواهی سپرده‌هایی نظیر طلا، اوراق مبتنی بر طلا و گواهی سپرده طلا سرمایه گذاری می‌کنند. صندوق طلا علاوه بر اینکه نسبت به سکه طلا از ریسک پایین‌تری برخوردار است، افراد با سرمایه به مراتب کمتری هم قادر به سرمایه گذاری در آن هستند.
گواهی سپرده طلا ورقه بهاداری است که نشان می‌دهد مالک آن مقدار معینی از سکه سپرده شده در انبار است. انباری که واقع در خزانه داری پردیس بانک رفاه است. سکه‌های مورد تائید همگی ضرب سال ۱۳۸۶ و با وزن ۸٫۱۳۳ گرم و عیار ۹۰۰ هستند.
هر شخص می‌تواند با دریافت کد بورسی از طریق بازار سرمایه، اقدام به خرید طلا، سکه و دیگر مشتقات آن بکند. سرمایه گذاری برای خرید سکه باید سفارش‌های خود را در مضرب ۱۰ وارد سامانه کند. یعنی اگر قصد خرید ۴ سکه دارد باید ۴۰ سفارش وارد سامانه کند.
معاملات در حال حاضر از ۱۲:۳۰ تا ۱۵:۳۰ انجام می‌شود. بدین صورت که تا ساعت ۱۳ مرحله پیش گشایش است که در آن قیمت تعیین می‌شود و سپس معاملات عادی تا ساعت ۱۵:۳۰ به جریان می‌افتند.
در حال حاضر چهار صندوق طلا به نام‌های طلا، گوهر، عیار و زر مشغول فعالیت هستند که اشخاص پس از دریافت کد بورس خود به راحتی می‌توانند در آنها مشغول به داد و ستد و سرمایه گذاری شوند.
با مطالعه این مطلب قدم ابتدایی برای آشنایی با بازارهای مختلف و اصطلاحات رایج در اقتصاد آشنا شدید. حالا اگر بدنبال دلیل می‌گردید یا هنوز برای حضور در دوره‌های آموزشی و سرمایه گذاری در بازار بورس شک دارید، ما با ارائه چند دلیل شک شما را برطرف می‌کنیم.
بهره‌مندی کل کشور و جامعه: بسیاری ازسهم‌ها و اوراقی که در بازارهای سرمایه و دیگر بازارها عرضه می‌شوند مربوط به طرح‌های بزرگ ملی هستند. این طرح‌ها علاوه بر درآمدزایی و اشتغال زایی، به چرخه تولید و رونق ملی هم کمک می‌کنند.
سود ده بودن نسبت به دیگر سرمایه گذاری‌ها: ملک، خودرو، ارز، طلا و سکه و بازارهای دیگر پرنوسان و اغلب غیر قابل پیشبینی هستند. اما بازار بورس و آگاهی از چگونگی خرید و فروش سهام راهی سودبخش برای سرمایه گذاری محسوب می‌شود.
قانونی بودن: سرمایه گذاری در بورس شیوه‌ای قانونی با قوانینی مکتوب و مشخص برای کسب سود و خرید فروش است. در نتیجه نگرانی‌های قانونی و تبصره‌های مختلف و یا قوانینی که هر روز تغییر می‌کنند در مورد آن صدق نمی‌کند.
شفاف و همواره در دسترس بودن: بازار بورس بازاری شفاف است که در هر زمان می‌توان در مورد آن اطلاعات کسب کرد. تاریخچه هر سهم و نحوه رشد و نزول آن شفاف و قابل ردگیری است.
مثل پول نقد: سهام درست مثل پول نقد است و هر روزی که اراده کنید می‌توانید آنرا تبدیل به پول کنید. برعکس بازارهای مالی مثل ارز و سکه و مسکن با رکودهای فصلی و شوک‌های ناگهانی به خواب زمستانی می‌روند.
در این مطلب با اصطلاحات و معانی بازارهای مالی مختلف به صورت سطحی آشنا شدید و همچنین بررسی کردیم که چرا بورس محلی امن و مطمئن برای سرمایه گذاری محسوب می‌شود.
اگر می‌خواهید به یک حرفه‌ای در بازار بورس تبدیل شوید و از مزایای آن بهره ببرید، می‌توانید با ثبت نام در دوره نوین نخبگان خانه سرمایه طی شش ماه علاوه بر فراگیری زیر و بم این بازار، در آزمون فنی شرکت کرده و مدرک معتبر بین المللی کسب کنید.
آشنایی با بازار سرمایه (بورس)
این کتاب به دنبال آن است تا با بیانی ساده، ضمن مروری مختصر بر تاریخچه بازارهای اوراق بهادار، خواننده را با مفهوم دارایی مالی آشنا سازد. در ادامه ضمن تبیین ارکان نظام مالی، به بررسی مهمترین ابزارهای مالی مورد استفاده در بازارهای مالی می پردازد. در بخش بعدی بازارها و ابزارهای مالی فعال در یک نظام مالی اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد و جایگاه نهادها در نظام مالی اسلامی ایران ارائه می شود. انتظار می رود خواننده پس از مطالعه کتاب با مفاهیم و کلیات بازارهای سرمایه اسلامی (با تاکید بر سازوکارهای موجود در بازار اوراق بهادار ایران) و نیز برخی از مهمترین نهادهای مالی مانند صندوق ها و شرکتهای سرمایه گذاری آشنا شود و آمادگی لازم را برای ورود به چنین بازارهایی به دست آورد. مطالعه این کتاب شرط لازم برای ورود به بازارهای اوراق بهادار است و برای کسب شرط کافی باید مطالعات تخصصی تری در این زمینه صورت پذیرد.
عناوین فصل ها عبارتند از:
- فصل اول: کلیات
- فصل دوم: نظام مالی اسلامی
- فصل سوم: بازار اوراق بهادار ایران
کلیات بازار پول و سرمایه
پیش گفتار
مقدمه
فصل اول : کلیات
مقدمه: هدف از مطالعه پول ، بانکداری و بازارهای مالی
1-هدف از مطالعه ی بازارهای مالی
1-1-بازار اوراق قرضه و نرخ های بهره
1-2-بازار سهام
1-3-بازار ارز
2-هدف از مطالعه ی بانکداری و مؤسسات مالی
2-1-ساختار نظام مالی
2-2-بانک ها و و دیگر مؤسسات مالی
2-3-نوآوری مالی
3-هدف از مطالعه ی پول و سیاست پولی
3-1-پول و چرخه های اقتصادی
3-2-پول و تورم
3-3-پول و نرخ های بهره
3-4-سیاست های مالی و سیاست های پولی
4-جستجو در اینترنت
5-خلاصه
6-سؤال ها و مسائل
7-منابع و مآخذ
پیوست فصل اول: تعریف تولید کل ، درآمد کل ،سطح قیمت ها و نرخ تورم
1-تولید ودرآمدکل
2-مقادیر واقعی در برابر اسمی
3-سطح کلی قیمت ها
4-نرخ رشد ونرخ تورم
فصل دوم: مروری بر نظام مالی
مقدمه
1-کارکرد بازارهای مالی
2- ساختاربازارهای مالی
2-1- بازارهای بدهی و سهام
2-2- بازارهای اولیه و ثانویه
2-3- بازارهای بورس و بازار خارج از بورس
2-4- بازارپول و سرمایه
3- بازارهای مالی و بازارهای آن
3-1- ابزارهای متداول در بازار پول
3-2- ابزارهای متداول در بازار سرمایه
4- بین المللی شدن بازارهای مالی
4-1- بازار اوراق قرضه بین المللی ، اوراق قرضه ی اروپایی و پول های اروپایی
4-2- بازارهای جهانی سهام
5- عملکرد واسطه های مالی : تأمین مالی غیرمستقیم
5-1- هزینه های مبادلاتی
5-2- سیمان و نقد شوندگی
5-3- تسهیم ریسک
5-4- امکان اعطای وام بلند مدت
5-5- اطلاعات نامتقارن کژگزینی و کژمنشی
6- انواع واسطه های مالی
6-1- مؤسسات سپرده پذیر
6-2- مؤسسات پس اندازقراردادی
6-3- واسطه های مالی سرمایه گذاری
7- مقررات نظام مالی
7-1- افزایش اطلاعات در دسترس سرمایه گذاران
7-2- کسب اطمینان از سلامت واسطه های مالی
8- خلاصه
9- سؤال ها و مسائل
10- منابع ومآخذ
فصل سوم : بانکداری تطبیقی
مقدمه
1- فروض حاکم بر موضوع بحث
1-1-نقش و کارکرد بانک های تجاری
1-2- واسطه گری مالی
1-3- رابطه ی دولت با بانک ها
2- جایگاه نظام مالی در اقتصاد
2-1-تعریف نظام مالی
2-2- نقش نظام مالی در اقتصاد
2-3- مسایل اساسی نظام مالی
2-4- دلایل اهمیت واسطه های مالی
3- جایگاه بانک ها در اقتصاد
3-1- نقش بانک ها در اقتصاد
3-2-اهمیت بانک ها در اقتصاد جهانی
3-3-اندازه ی بانک ها در صنعت بانکداری جهانی
3-4-کارکردهای اصلی باک ها در اقتصاد
4- اصول مدیریت بانک
5- انواع خدمات مالی بانک ها
5-1- بانک های تجاری سنتی
5-2- بانک های توسعه ای
5-3- بانک های سرمایه گذاری
5-4- بانک های جامع
5-5- بانک های اسلامی
6- تجربه بانکداری بدون ربا در کشورهای منتخب
6-1- بحرین
6-2- بنگلادش
6-3- پاکستان
6-4- عربستان
6-5- مالزی
6-6-ایران
7- بررسی وضعیت صنعت بانکداری
7-1- عدم تعادل منابع و مصارف بانک ها
7-2- بررسی میزان احتیاط بانک ها در ارایه ی تسهیلات به بخش غیردولتی
8- یک الگوی پیشنهادی برای نظام بانکی بدون ربا
8-1- اهداف الگو
8-2- حدود اصلاحات
8-3- تبیین وضع موجود مشکلات و نارسایی های بانکداری در ایران
8-4- ویژگی های الگوی پیشنهادی
9- تشکیل بانک های سرمایه گذاری
9-1- نتایج در بانک های تخصصی
9-2- جمع بندی
10- نظارت یکپارچه برمؤسسات پولی و مالی
10-1- ابزارهای نظارتی در نظارت یکپارچه
11- منابع ومآخذ
فصل چهارم: ماهیت پول
مقدمه
1- بررسی روند تحولات پول
1-1- اقتصاد تهاتری یا مبادلات پایاپای
1-2- نارسایی های مبادلات کالا با کالا ( پایاپای)
1-3- پول کالایی
1-4- پول فلزی ( به ویژه طلا و نقره)
1-5-اسکناس
1-6-چک و مکانیسم خلق پول توسط بانک ها
1-7- پول الکترونیکی
2- ظرف پول وعوامل تعیین کننده ی آن
3- مفهوم پول
4-کارکردهای پول
4-1- واسطه مبادله
4-2- واحد محاسبه با معیار سنجش ارزش
4-3- ذخیره های ارزش
4-4- پول به عنوان وسیله ای برای پرداخت های آینده
4-5- پول به عنوان عامل رشد اقصادی
4-6- پول به عنوان عامل توزیع مجدد درآمد
5- مصادیق پایاپای ( مبادلات کالا با کالا) در اقتصادهای مدرن
5-1- شرایط حاد تورمی
5-2- حفظ قیمت حداقل
5-3-شرایط کنترل قیمت ها
6- تقسیم کلی انواع پول
7- اندازه گیری پول
8- داده های پولی چه مقدار قابل اطمینان هستند؟
9- خلاصه
10- سؤال ها و مسائل
11- منابع اینترنتی
فصل پنجم : مفهوم نرخ بهره
مقدمه
1- اندازه گیری نرخ های بهره
1-1- ارزش فعلی
2- چهارنوع ابزار متداول در بازار اعتبار
2-1-وام ساده
2-2-وام اقساطی ( وام کاملاً استهلاکی)
2-3-اوراق قرضه کوپنی
2-4- اوراق قرضه تنزیلی ( که اوراق قرضه با نرخ بهره ی کوپنی صفردرصد)
3- عایدی تا زمان سررسید
3-1- وام ساده
3-2- وام اقساطی
3-3- اوراق قرضه کوپنی
3-4- اوراق قرضه تنزیلی با اوراق قرضه یا کوپن صفردرصد
4- عایدی برمبنای تنزیل
5- تمایز بین نرخ های بهره و بازده ها
6- رابطه ی بین سررسید وبی ثباتی در بازده اوراق قرضه ریسک نرخ بهره
7- تمایز بین نرخ های بهره واقعی و اسمی
8- خلاصه
9-سوال ها و مسائل
10-منابع اینترنتی
فصل ششم: رفتار نرخ بهره
مقدمه
1-عوامل تعیین کننده ی نزخ بهره
1-1-ثروت
1-2-بازده مورد ا نتظار
1-3-ریسک
1-4-نقدشوندگی
2-عرضه و تقاضا در بازار اوراق قرضه
2-1-منحنی تقاضا
2-2-منحنی عرضه
2-3-تعادل بازار
2-4-تحلیل عرضه و تقاضا
3-تغییرات در نرخ های بهره ی تعادلی
3-1-جابه جایی منحنی تقاضای اوراق قرضه
3-2- جابه جایی منحنی عرضه ی اوراق قرضه
4- نثال های کاربردی
4-1- مثال کاربردی : تغییرات در نرخ بهره در اثر نورم مورد انتظار : اثر فیشر
4-2- مثال کاربردی : اثر " رونق " اقتصادی بر نرخ بهره
4-3- مثال کاربردی : علت نرخ های بهره ی پایین در ژاپن
4-4- مثال کاربردی : مطالعه ی ستون " بازارهای اعتباری " در مجله ی وال استریت
5- عرضه و تقاضا در بازار پول : نظیه رجحان نقدینگی
5-1- تغییرمکان در منحنی تقاضای پول
5-2- تغییرمکان منحنی تقاضای پول
6- مثال کاربردی: تغییره نرخ بهره ی تعادلی در اثر تغییردرآمد سطح عمومی قیمت ها
6-1- تغییرات درآمد
6-2- تغییر سطح قیمت ها
6-3- تغییر عرضه ی پول
7- مثال کاربردی : حجم پول و نرخ بهره
7-1- اثردرآمدی افزایش عرضه ی پول
7-2- اثر درآمدی افزایش عرضه پول
7-3- اثر قیمتی افزایش عرضه پول
7-3- اثرتورم مورد انتظار
8-خلاصه
9-سوال ها و مسائل
10- منابع ومآخذ
فصل هفتم : ساختار ریسک و ساختار زمانی نرخ بهره
مقدمه
1- ساختارریسک نرخ های بهره
1-2-قابلیت نقد شوندگی اوراق
1-3-ملاحظات مربوط به مالیات بردرآمد
2-ساختارزمانی نرخ های بهره
2-1-نظریه انتظارات
2-2-نظریه ی بازارهای مجزا
2-3- نظریه های جایزه ی نقدشوندگی و سررسید مرجع
3-خلاصه
4-پیوست فصل 7: نرخ سود و سیاست پولی
4-1-بازار پول و بازار سرمایه
4-2-خلاصه و نتیجه مربوط به پیوست
5- سوال ها و مسائل
6- منابع ومآخذ
فصل هشتم : بازار سهام ، نظریه ی انتظارات عقلانی و فرضیه ی بازار کارآ
مقدمه
1- محاسبه ارزش سهام عادی
1-1-مدل ارزش گذاری تک دوره ای
1-2-مدل تصمیم یافته ی ارزش گذاری سهام مبتنی بر سود توزیع شده
1-3-مدل رشد گوردون
2-نحوه ی تعیین قیمت سهام در بازار
3-مثال کاربردی اثر سیاست پولی بر قیمت سهام
4-مثال کاربردی : حمله 11 سپتامبر ، رسوایی شرکت انرون و بازار سهام
5- نظریه ی انتظارات عقلانی
5-1-بیان ریاضی این نظریه
5-2- منطق حاکم براین نظریه
5-3-معنای ضمنی این نظریه
6-فرضیه ی بارارکارآ یا انتظارات عقلانی در بازارهای مالی
6-1-منطق حاکم بر این فرضیه
6-2-شکل قوی فرضیه بازار کارآ
6-3-شواهد تجربی در مورد فرضیه بازار کارآ
7- آیا قیمت سهام ، اطلاعات موجود را به طور شفاف منعکس میکند؟
8- رفتار تصادفی قیمت سهام
9-مثال کاربردی : آیا نرخ های ارز رفتاری تصادفی دارند؟
10-شواهدی علیه کارایی بازار
10-1-اثر شرکت کوچک
10-2-اثر ژانویه ( واکنش غیرعادی بازار)
10-3-واکنش افراطی بازار
10-4-نوسان افراطی
10-5-گرایش معکوس
10-6-جمع بندی
11-مثال کاربردی: رهنمودی عملی برای سرمایه گذاری در بازار سهام
12-آیا باید در مورد اخبار محرمانه وداغ بدبین بود؟
13-آیا همواره قیمت های سهام با اخبار خوب افزایش می یابند؟
14-توصیه ی سیاستی فرضیه ی بازار کارآ برای سرمایه گذاران
15-شواهد مربوط به انتظارات عقلانی در دیگر بازارها
16- مثال کاربردی: سقوط بازارسهام دردوشنبه ی سیاه سال 1978 و درزمان بحران شرکت های فن آوری در سال 2000
17-مثال کاربردی : تحلیل بحران فعلی بازار های مالی بین ا لمللی
18-تحلیل تاریخی
18-1-بحران اخیر از کجا شروع شد؟
18-2-چه کسانی اوراق رهنی یا MBS را خریدند؟
18-3-ریسک بازی دومینو
18-4-عمده ترین آسیب پذیری اقتصاد ایران از بحران بازارهای مالی بین المللی
18-5-جمع بندی
18-6-انتقادهای اقتصاددانان به طرح نجات
19-مالیه ی رفتار
20- خلاصه
21- سؤال ها و مسائل
فصل نهم : یک تحلیل اقتصادی از ساختار های مالی
مقدمه
1- حقایق اساسی در باره ی ساختارمالی در سراسر جهان
1-1-سهام مهم ترین منبع تأمین مالی بیرونی برای فعالان اقتصادی محسوب نمی شود
1-2-انتشار اوراق بهادار بدهی و پذیره نویسی سهام ، شاهراه اصلی تأمین مالی شرکت ها نیست
1-3- تأمین مالی غیرمستقیم که شمامل فعالیت های واسطه های مالی است چند برابر تأمین مالی مستقیم است
1-4- واسطه های مالی به ویژه بانک ها مهم ترین منبع تأمین مالی بیرونی فعالان اقتصادی هستند
1-5- نظام مالی از جمله بخش های اقتصادی است که دارای مقررات پیچیده است
1-6- تنها شرکت های بزرگ و ا ستخوان دار برای تأمین مالی فعالیت های خود به بازارهای اوراق بهادار دسترسی آسانی دارند
1-7- وثیقه ، ابزارمتداول درقراردادهای بدهی است چه برای خانوارها و چه برای شرکت های تجاری
1-8- قراردادهای بدهی نوعاً مدارک قانونی خیلی پیچیده ای هستند که محدودیت های اساسی را بررفتار فرض گیرنده تحمیل می کنند
2- چگونه کژگزینی بر ساختارمالی تأثیر می گذارد؟
3- ابزارهایی برای حل مشکلات کژگزینی
3-1-تولید وفروش اطلاعات خصوصی
3-2- مقررات دولتی برای افزایش اطلاعات
3-3-واسطه گری مالی
3-4-وثیقه وارزش خالص
3-5-ارزش خالص( با سرمایه )
3-6-خلاصه
4-کژمنشی چگونه بر انتخاب بین قراردادهای بدهی و سرمایه تأثیر می گذارد؟
4-1-کژمنشی بر افزایش سرمایه ازطریق ا نتشار سهام مشکل" مدیران و شرکای اصلی شرکت؟
4-2-ابزارهایی برای کمک به حل مشکل شریک ا صلی و مدیر
5-ابزاری برای کمک به حل مشکل کژمنشی در قراردادهای بدهی
5-1-ارزش خالص وثیقه
5-2-پایش و اعمال مقررات محدود کننده
5-3-واسطه گری مالی
5-4-خلاصه
6-تضاد منافع
7-مثال کاربردی: رابطه توسعه ی مالی با رشد اقتصادی
8- مثال کاربردی: آیا می توان کشور چین را مورد متناقضی ازنقش توسعه ی مالی دانست؟
9- بحران های مالی و کلیت فعالیت های اقتصادی
9-1-افزایش نرخ های بهره
9-2-تشدید نااطمینانی
9-3-اثرات بازاردارایی بر ترازنامه
9-4-مشکلات در بخش بانکی
9-5-عدم توازن مالی دولت
10-بحران های مالی در ایالات متحده
11- بحران های مالی در کشورهای دارای بازارهای نوظهور مکزیک ، 1995-1995 ، آسیای شرقی 1998-1997 و آرژانتین 2002-2001
12-خلاصه
13-سوال ها و مسائل
14-منابع اینترنتی
فصل دهم: بانکداری و مدیریت مؤسسات مالی
مقدمه
1-ترازنامه بانک
1-1-بدهی ها
1-2-دارایی ها
2-بانکداری بنیادی
3- اصول کلی مدیریت بانک
3-1-مدیریت نقدینگی و نقش ذخایر
3-2-مدیریت دارایی
3-3-مدیریت بدهی
3-4-مدیریت کفایت سرمایه
4-تدابیری برای مدیریت سرمایه ی بانک
5-آیا دراوایل ده هه ی 90 میلادی ، بحران سرمایه باعث بحران اعتبار شد؟
6- مدیریت ریسک اعتباری
6-1-قربال گری و پایش
6-2-روابط بلند مدت با مشتری
6-3-تعهدات وام
6-4-وثیقه و موجودی های جبرانی
6-5- سهمیه بندی اعتباری
7- مدیریت ریسک نرخ بهره
8- تدابیریت برای مدیریت ریسک نرخ بهره
9- فعالیت خارج از ترازنامه
9-1-فروش وام
9-2-درآمدزایی از طریق کارمزد
9-3-فعالیت های تجاری وفنون مدیریت ریسک
10-چند نمونه از مشکل " شریک اصلی و مدیر"
11-خلاصه
12-سوال ها و مسائل
13-منابع اینترنتی
فصل یازدهم : صنعت بانکداری : ساختار و رقابت
مقدمه
1- تحولات تاریخی نظام بانکداری آمریکا
2- نهادهای نظارتی چندگانه
3- نوآوری مالی و تکامل صنعت بانکداری
3-1- واکنش به تغییرات شرایط تقاضا: بی ثباتی نرخ بهره
3-2- واکنش به تغییرات در شرایط عرضه فن آوری اطلاعات
4- نوآوری مالی و افول بانکداری سنتی
4-1-کاهش منافع هزینه ای درتجهیز منابع ( بدهی ها ) در آمریکا
4-2-کاهش منافع درآمدی در تخصیص منابع ( دارایی ها )
4-3-واکنش بانک ها
4-4-کاهش فعالیت بانکداری سنتی در سایر کشورهای صنعتی
5-ساختارصنعت بانکدایری تجاری در آمریکا
5-1-محدودیت در ایجاد شعبه
5-2-واکنش به محدودیت های ایجاد شعبه
5-3-شرکت های هلدینگ بانکی
5-4-دستگاه های خودپرداز
5-5-یکپارچه سازی بانک ها و بانکداری در سرتاسر کشور
5-6-مقایسه ی ساختاربانکداری در ایالات متحده و کشورهای دیگر
6-آیا ادغام بانکی و بانک های سرتاسری مفیداست؟
7-تفکیک صنعت بانکداری از دیگر صنایع خدمات مالی
7-1-لغوتدریجی قانون گلس – استیگال
7-2- قانون نوسازی خدمات مالی گرم – لیچ – بلیلی سال 1999: لغو قانون گلس – استیگال
7-3- تفکیک صنعت بانکداری و دیگر صنایع خدمات مالی سراسر جهان
8- صنعت مؤسسات اندوخته پذیر از نظر مقررات و ساختار
8-1-انجمن های پس انداز و وام
8-2-بانک های پس انداز مشترک
8-3-اتحادیه های اعتباری تعاونی
9- بانکداری بین الملل
9-2-بازار یورو و دلار
9-3-بانک های خارجی در ایالات متحده
10-خلاصه
11-سوال ها و مسائل
12-منابع اینترنتی
فصل دوازدهم : تحلیل اقتصادی مقررات بانکی
مقدمه
1-اطلاعات نامتقارن و تنظیم فعالیت های بانکی
2-چترایمنی دولت : بیمه ی سپرده و FDIC
2-1-کژمنشی و چترایمنی دولت
2-2-اثر چترایمنی دولت بر گژگزینی
2-3-ادغام مالی و چترایمنی دولت
3-محدودیت های مربوط به نحوه ی نگهداری داریی ها و الزامات سرمایه ای
4-آیا مقررات بال 2 علمی است؟
5- نظارت بانکی : صدور مجوز و بازرسی
6-ارزیابی مدیریت ریسک
7-الزامات مرتبط با افشای اطلاعات و صورت های مالی
8- حمایت از مصرف کننده
9-محدودیت هایی برای رقابت کردن
10-مشکلات مربوط به تنظیم مقررات برای بانکداری بین المللی
11-علت وقوع بحران در مؤسسات پس انداز و وام و نظام بانکی در آمریکا در دهه ی 1980
12-بحران های بانکی در سراسر جهان
12-1-اسکاندیناوی
12-2-آمریکای لاتین
12-3-روسیه و اروپای شرقی
12-4-ژاپن
12-5- چین
12-6- آسیای شرقی
12-7- پدیده ای با قابلیت تکرارپذیری بالا
13-خلاصه
14-سوال ها و مسائل
15-منابع اینترنتی
ایران فاینانس
نرخ بهره به عنوان يکي از عوامل و فاکتورهاي مهم در سرمايه‌گذاري و عرضه و تقاضاي وجوه نقش کليدي را در سرمايه‌گذاري و عرضه و تقاضاي کل دارد. در اين بخش ابتدا تعريفي از نرخ بهره ارائه شده و سپس نظريه مبتني بر وجوه وام دادني براي تعيين نرخ بهره بررسي مي‌گردد. در ادامه انواع نرخ بهره و همچنين تاثير تورم مورد انتظار، ريسک و عامل زمان در قالب رابطه فيشر و ساختار زماني نرخ بهره بررسي مي‌گردد. در انتها نرخ بهره و تاثير آن بر عرضه و تقاضاي کل به صورت خلاصه و با استفاده از توابع IS و LM مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
1- تعريف نرخ بهره
نرخ بهره به عنوان یک عامل مالی در اقتصاد و بازار پول و سرمايه از اهميت فراواني برخوردار مي‌باشد. نرخ بهره با توجه به فراگير بودن آن داراي تعاريف مختلف از ديد افراد و بخش‌هاي مختلف است که مي‌توان تعاريف زير را از آن ارائه نمود.
در بین مردم مبلغی که در هنگام بهره برداری از سرمایه پرداخت می گردد به بهره معروف است . چنانچه اندازه مبلغ بهره پرداختی به سرمایه بر حسب درصد بیان شود به آن اندازه یا نرخ بهره گفته می شود.
از دیدگاه کلان و بنگاههای اقتصادی نرخ بهره قیمتی است که برای دریافت اعتبار یا پول پرداخت می گردد و یا برخی در اصطلاح آن را هزینه اجاره پول عنوان می کنند. از دیدگاه خانوارها می توان گفت نرخ بهره جایزه به تعویق ا نداختن مصرف است . در ا ین حالت نرخ بهره بیانگر نرخی است که یک فرد می تواند قدرت خرید امروز را با قدرت خرید آینده مبادله کند . از این رو هر فرد با توجه به نرخ بهره جاری می سنجد که آیا باید اکنون مصرف کند یا مصرف کنونی خود را به تاخیر بیاندازد . پس نرخ بهره نقش متفاوت بین مصرف کنونی و پس انداز بازی میکند. در نظام سرمايه‌داري نرخ بهره قيمتي است که براي پول و اوراق قرضه پرداخت مي‌گردد. بنابراين پول کالاي باارزشي است که قيمت دارد زيرا به عنوان يک کالاي اقتصادي، کمياب و مفيد است و هزينه فرصت دارد. بنابراين در کل مي‌توان گفت که " نرخ بهره در واقع قيمت پول بوده و در وهله اول به وام دهندگان يا پس‌انداز کنندگان پرداخت مي‌شود تا آنان را ترغيب کند که از وجوه نقد خود جدا شوند و در وهله دوم خطرات اقتصادي که ممکن است در جريان وام دهي پديد آيد خنثي کند ( ارزش زماني پول ) . "
2- نحوه تعيين نرخ بهره در نظريه مبتني بر وجوه وام دادني:
همانگونه که بيان شد در ديدگاه کلان و از نظر اقتصاددانان بهره قيمت پول مي‌باشد. بنابراين از اين منظر، پول يک کالا بوده و قيمت آن که همان نرخ بهره مي‌باشد از طريق عرضه و تقاضا تعيين مي‌گردد. طبق نظريه مبتني بر وجوه وام دادني، در اقتصاد يک عرضه اعتبارات وجود دارد که همان عرضه پول قابل وام دادن مي‌باشد. بخشي از عرضه اعتبارات ناشي از پس‌انداز جاري، بخشي مربوط به پس‌انداز درآمدهاي گذشته و بخشي هم مربوط به تغيير خالص در اعتبارات بانکي مي باشد. عرضه اعتبارات مطابق اين تئوري رابطه مستقيم با نرخ بهره دارد. چرا که با افزايش نرخ بهره خانوارها در مي‌يابند که با به تعويق انداختن مصرف فعلي امکان مصرف بيشتر در آينده از محل اصل و بهره پول عرضه شده وجود دارد. در نرخهاي بالاتر حتي موسسات فعاليتهاي اقتصادي بسيار سود آور، درمي‌يابند که نمي‌توانند با بازدهي منافع ناشي از سرمايه‌گذاري، بهره را پرداخت نمايند لذا با تعطيلي واحد اقتصادي و اعطاي پول حاصله در شکل وام سود بيشتري داشته و با تبديل شدن به يک پس انداز کننده خالص، نرخ بازدهي بيشتري به دست خواهند آورد. پس به طور خلاصه مطابق اين تئوري پول کالايي مي‌باشد که قيمت آن نرخ بهره بوده و عرضه کنندگان آن خانوارها و بنگاههاي اقتصادي مي‌باشند و منحني عرضه اعتبارات به مانند ساير کالاهاي اقتصادي يک منحني صعودي مي‌باشد. در مقابل عرضه کنندگان اعتبارات، تقاضاي اعتبارات وجود دارد که از مجموع مازاد تقاضاي خانوارها، موسسات و دولت براي مصرف و سرمايه‌گذاري، نسبت به درآمدشان حاصل مي‌شود. زماني که نرخ بهره کاهش يابد يا نرخ بهره پايين باشد، به خاطر توجيه پذيري اغلب پروژه‌هاي سرمايه‌گذاري از يک طرف و رجحان مصرف فعلي به پس انداز و مصرف در آينده؛ تقاضا براي اعتبارات افزايش مي‌يابد. بنابراين منحني تقاضاي اعتبارت به مانند منحني تقاضاي ساير کالاهاي اقتصادي نزولي بوده و رابطه معکوس با نرخ بهره دارد. مطابق اين تئوري براي اعتبارات در نرخهاي مختلف بهره تقاضا و عرضه مختلفي وجود دارد که منحني عرضه و تقاضاي اعتبارات را نشان مي‌دهد. از منطر اين تئوري نرخ بهره بازاري نرخي است که منحني عرضه و تقاضاي اعتبارات يکديگر را قطع نموده و حالت تعادل در بازار اعتبارات حتکم مي‌شود.
3- تفاوت بين نرخ بهره اسمي و حقيقي و تاثير تورم در تعيين نرخ بهره ( اثر فيشر )
همانگونه که در قسمت قبلي به تفصيل بيان شد طبق نظريه مبتني بر وجوه وام دادني، تنها عرضه و تقاضاي اعتبارت بود که نرخ بهره را تعيين مي‌کرد. لذا در آن ديدگاه به اعتبارات تنها به عنوان يک کالا نگريسته مي‌شد که قيمت آن – نرخ بهره – از طريق عرضه و تقاضا تعيين مي‌گرديد. اما نکته قابل توجه در بازار اعتبارات بر خلاف ساير کالاها، بحث ارزش زماني پول يا اعتبارات مي‌باشد. به علت وجود تورم در هر اقتصادي قدرت خريد اعتبارات عرضه شده در حال حاضر و آينده متفاوت مي‌باشد. بنابراين جهت حفظ قدرت خريد بهره اعتبارات حداقل بايستي به اندازه نرخ تورم باشد که در آن صورت نرخ بهره واقعي صفر مي‌باشد. به عبارت ديگر نرخ بهره اسمي عبارت است از نرخ مبادله يک ريال امروز با يک ريال در سال آينده. و نرخ بهره واقعي، نرخ مبادله بين کالا و خدمات ( نرخهاي واقعي ) در حال و آينده مي‌باشد. اگر در اقتصادي نرخ تورم وجود نداشته باشد تورم وجود نداشته باشد نرخ بهره اسمي با نرخ بهره واقعي برابر خواهد شد. بنابراين عامل متمايز کننده نرخ بهره اسمي و پولي نرخ تورم مي‌باشد که نرخ مبادله پول در سال جاري و آينده را با نرخ مبادله کالا و خدمات در سال جاري و آينده نا برابر مي‌نمايد. نرخ تورم و تاثير آن بر نرخ بهره واقعي براي اولين بار توسط فيشر مطرح گرديده است که به شکل معادله زير مي‌باشد:
نرخ تورم انتظاري + نرخ بهره واقعي = نرخ بهره اسمي
همانگونه که معادله نشان مي‌دهد، نرخ بهره‌اي که براي عرضه اعتبارت يا اعطاي قرض درخواست مي‌گردد علاوه بر نرخ بهره واقعي که نشانگر جايزه به تعويق انداختن مصرف فعلي است، به نرخ تورم مورد انتظار بستگي دارد تا قدرت خريد پول حفظ گردد. پيش بيني تورم براي سال يا دوره‌هاي آتي کار مشکلي مي‌باشد که مهمترين عوامل در آن بحث وضعيت اقتصادي، حجم نقدينگي، رشد عرضه و تقاضاي کل و .. مي‌باشد. به طور خلاصه نسبت دريافت مازاد به اعتبارت اعطايي همان نرخ بهره اسمي است که بسيار متفاوت از نرخ بهره واقعي که افزايش قدرت خريد مي‌باشد بوده و چه بسا به خاطر رشد تورم قدرت خريد اصل و فرع اعتبارات اعطايي در سال آينده کمتر از خالص اعتبارات اعطايي در سال جاري بوده و نرخ بهره واقعي منفي باشد.
4- انواع نرخ بهره و نحوه محاسبه آنها:
نرخ بهره فارغ از تئوريهاي مطرح شده، در بازار پول و سرمايه در انواع مختلفي قابل محاسبه و مشاهده مي‌باشد. در بازار پول و سرمايه افراد يا سرمايه گذاران در مقابل اعطاي وام يا اعتبارات ابزار يا دارايي‌هاي مالي دريافت مي‌نمايند که در اوراق بهادار با درآمد ثابت، قرض گيرنده يا ناشر پرداخت مبلغ معيني که يک نسبتي از ارزش اسمي اوراق قرضه مي‌باشد را علاوه بر ارزش اسمي تعهد مي‌نمايد. مازاد مربوطه که در فواصل زماني معين پرداخت مي‌گردد نرخ بهره مي‌باشد که به انواع زير قابل تقسيم مي‌باشد:
4-1- نرخ بهره اسمي:
فارغ از نرخ بهره اسمي اشاره شده در معادله فيشر؛ ناشران اوراق قرضه به هنگان انتشار اوراق قرضه نرخ بهره‌اي را به عنوان نرخ بهره اسمي اعلام مي‌کنند که عبارت است از سود پرداختي سالانه به دارنده ورقه قرضه به صورت نسبتي از ارزش اسمي ورقه قرضه. بنابراين نرخ بهره اسمي از تقسيم پرداخت بهره ساليانه به قيمت اسمي ورقه قرضه حاصل مي‌شود که فرمول آن به شکل زير است.
که در اين رابطه نرخ بهره اسمي سالانه، R بهره پرداخت شده به صورت ساليانه و قيمت اسمي ورقه قرضه مي‌باشد.
4-2- نرخ بهره جاري
اوراق قرضه منتشر شده معمولاً در بازارهاي مالي به قيمتي متفاوت از قيمت اسمي معامله مي‌گردد که به قيمت معاملاتي آن قيمت جاري گفته مي‌شود. بنابراين اگر بهره سالانه را به قيمت جاري ورقه قرضه تقسيم نماييم حاصل تقسيم نرخ بهره جاري مي‌باشد که به صورت رابطه زير بيان مي‌گردد.
که در اين رابطه نرخ بهره جاري سالانه، R بهره پرداخت شده به صورت ساليانه و قيمت جاري ورقه قرضه مي‌باشد.
4-3- نرخ بهره موثر:
اغلب ناشران اوراق قرضه بهره مربوط به ورقه قرضه را در فواصل زماني 3 ماه يا 6 ماه پرداخت مي‌نمايند که اين امر براي سرمايه گذار اين فرصت را پديد مي‌آورد که بهره دريافتي را مجدداً سرمايه گذاري نموده و بازده خود را افزايش دهد. بنابراين نرخ بهره سرمايه گذار در اين صورت متفاوت از نرخ بهره اعلام شده خواهد بود که به صورت رابطه زير محاسبه مي‌گردد.
که در اين رابطه نرخ بهره موثر سالانه، نرخ بهره اسمي سالانه و t تعداد دفعات پرداخت بهره در سال مي‌باشد.
5- رابطه نرخ بهره با عمل ريسک
طبق نطريه مبتني بر وجوه وام دادني عرضه و تقاضاي اعتبارات تعيين کننده نرخ بهره در بازار مي‌باشد. و مطابق مدل فيشر نرخ بهره واقعي و تورم مورد انتظار تعيين کننده نرخ بهره اسمي مي‌باشد. ليکن در بازار پول و سرمايه امري که کاملاً محرز مي‌باشد تفاوت نرخ بهره اوراق قرضه مختلف منتشر شده از سوي ناشران مختلف مي‌باشد. در خصوص وام‌هاي بانکي نيز بهره دريافتي بانک از مشتريان مختلف، متفاوت مي‌باشد. مبحثي که اين تفاوت نرخ‌ها را توجيه مي‌نمايد ريسک ناشرين يا قرض گيرندگان مختلف است. يعني سرمايه‌گذار و وام دهنده با توجه به ريسک ناشر و احتمال عدم توانايي ناشر در بازپرداخت اصل کلیات بازار پول و سرمایه و فرع وام، نرخ بهره درخواستي را تعديل مي‌نمايد که در مديريت مالي به مازاد بهره درخواستي از ناشران پرريسک، صرف ريسک مي‌گويند. بنابراين علاوه بر عامل تورم يک عامل ديگري نرخ بهره اسمي را تعديل مي‌نمايد که آن ريسک ناشر يا قرض گيرنده مي‌باشد. نرخ بهره اسمي با توجه به عامل ريسک مطابق رابطه زير محاسبه مي گردد.
صرف ريسک + تورم مورد انتظار + نرخ بهره واقعي = نرخ بهره اسمي
ساختار زماني نرخ بهره
با در نظر گرفتن نقش عرضه و تقاضا، نرخ تورم مورد انتظار و همچنين ريسک ناشر در تعيين نرخ بهره، باز شاهد نارسايي اين سه عامل در تعيين نرخ بهره هستيم؛ چرا که در بازارهاي مالي براي يک ناشر با درجه ريسک يکسان نرخ بهره متفاوتي از سوي سرمايه گذاران براي انواع اوراق منتشره آن ناشر درخواست مي‌گردد. به عبارت ديگر در يک نقطه زماني خاص که عرضه و تقاضاي اعتبارات مشخص بوده و تورم مورد انتظار نيز يکسان بوده و ريسک ناشر نيز ثابت مي‌باشد؛ اوراق منتشره توسط ناشر واحد براي سررسيدهاي مختلف با نرخ بهره متفاوت معامله مي‌گردد که اين امر نشانگر دخالت عامل زمان تا سررسيد در تعيين نرخ بهره مي‌باشد. ساختار زماني نرخ بهره بيانگر دخالت عامل زمان در تعيين نرخ بهره مي‌باشد. ساختار زماني نرخ بهره نشانگر بهره‌هاي درخواستي از ناشر واحد براي اوراق با سررسيد مختلف در يک مقطع زماني خاص مي‌باشد. از آنجائيکه طبق اين تعريف ناشر يک شخص واحد بوده بنابراين عامل ريسک براي همه اوراق منتشره توسط ناشر يکسان است لذا عاملي که باعث تغييرات نرخ بهره درخواستي براي اوراق مختلف منتشره توسط ناشر مي‌گردد، عامل زمان تا سررسيد مي‌باشد. ساختار زماني نرخ بهره طبق مباني تئوريک مي‌تواند به سه شکل صعودي، نزولي و کوهاني وجود داشته باشد که سه تئوري انتظارات، رجحان نقدينگي و جدا بودن بازار پول و سرمايه توجيه کنندگان اشکال مختلف ساختار زماني نرخ بهره مي‌باشد. طبق تئوري انتظارات که بر فرض نبود فرصت آربيتراژ استوار است، افراد با توجه به انتظارات خود از وضعيت اقتصادي آينده و نرخ بهره کوتاه مدت سالهاي آتي، نرخ بهره درخواستي براي بازه زماني گوناگون را چنان تعيين مي نمايند که منافع آن برابر با سرمايه‌گذاري کوتاه مدت چند باره در آن بازه زماني باشد. تئوري رجحان نقدينگي بيان مي‌دارد که افراد ارجحيت بيشتري براي وجوه نقد قائل بوده و در صورتي مدت واگذاري آن به غير را طولاني‌تر خواهند کرد که بهره بيشتري دريافت کنند. بنابراين علاوه بر انتظارات از وضعيت اقتصادي آينده، با افزايش مدت زمان سررسيد نرخ بهره نيز افزايش خواهد يافت. اما تئوري سوم که مبتني بر بازار پول و سرمايه مي‌باشد کلیات بازار پول و سرمایه تا حدود زيادي به نظريه مبتني بر وجوه وام دادني شباهت دارد و بيان مي‌کند که حجم عرضه و تقاضاي وجوه در هر بازاري ( اعتبارت يکساله، دوساله و . ) نرخ بهره آن را تعيين مي‌نمايد.
6- نرخ بهره و رابطه آن با عرضه و تقاضاي پول در مکاتب اقتصادي
در خصوص مکاتب اقتصادي و تعيين نرخ بهره لازم به ذکر است که در ديدگاه اقتصاددانان کلاسيک که تقاضاي پول تنها تقاضاي معاملاتي و احتياطي مي‌باشد، بنابراين تقاضاي پول تابع درآمد بوده و در بازار پول تنها قيمت تعيين مي‌گردد و نرخ بهره بر اساس حجم پس انداز و سرمايه‌گذاري تعيين مي‌گردد، يعني نرخ بهره تعادلي نرخ بهره تعادلي نرخ بهره‌اي است در آن، مقدار پس اندازهاي عرضه شده برابر با مقدار سرمايه‌گذاريهاي تقاضا شده باشد. اما از ديدگاه کينز علاوه بر انگيزه معاملاتي و احتياطي براي تقاضاي پول انگيزه سفته بازي نيز وجود دارد که داراي رابطه معکوس با نرخ بهره مي‌باشد. بنابراين از ديد کينز اين نرخ بهره است که در بازار پول تعيين مي‌گردد. نظريه تقاضاي پول فريدمن و نظريه تقاضاي معاملاتي بامول-توبين نيز بيانگر نقش نرخ بهره در تقاضاي پول مي‌باشد. از آنجائيکه تقاضاي پول مطابق مدل کينز تابعي از درآمد ملي و همچنين نرخ بهره مي‌باشد؛ لذا مي‌توان نرخ بهره تعادلي را از طريق حجم عرضه پول و درآمد ملي با استفاده از تابع LM محاسبه نمود. تابع LM ـ که مکان هندسي ترکيبات مختلف نرخ بهره و درآمد ملي است هنگامي که بازار پول در تعادل مي‌باشد ـ مي‌تواند با استفاده از رابطه زير نرخ بهره تعادلي را براي سطح خاصي از عرضه پول محاسبه نمايد.
در خصوص نرخ بهره و مکاتب اقتصادي لازم به ذکر است که علاوه بر نقش نرخ بهره در تقاضاي پول و ايجاد تعادل در بازار پول در بازار کالا نيز داراي نقش بسزايي مي‌باشد. سرمايه‌گذاري تابعي از نرخ بهره مي‌باشد و يکي از فاکتورهاي تعيين کننده درآمد ملي نيز سرمايه گذاري مي‌باشد. نرخ بهره با درآمد ملي در بازار کالا و خدمات رابطه معکوس داشته و با افزايش نرخ بهره، سرمايه‌گذاري کاهش يافته و تقاضاي کل کاهش مي‌يابد و در بازار مازاد عرضه ايجاد شده و موجودي انبار بالا مي‌رود و در نتيجه توليد ملي و درآمد ملي کاهش مي‌يابد. در حالت تعادل بازار کالا که عرضه کل با تقاضاي کل مساوي است تابع IS مي تواند ترکيبات مختلف نرخ بهره و درآمد ملي را نشان دهد. بنابراين علاوه بر نقش نرخ بهره در تعادل بازار پول، نرخ بهره نقش اساسي در تعادل بازار کالا نيز دارد که مي‌توان رابطه آن را به شرح زير نوشت:
حال با توجه به نقش نرخ بهره در تعادل بازار پول و کالا مي‌توان با منطبق نمودن تابع IS و تابعLM نرخ بهره‌اي که کل اقتصاد را به تعادل برساند محاسبه نمود.
7- منابع مورد استفاده در اين بخش:
اقتصاد کلان رشته مديريت ، تاليف دکتر محسن نظري، انتشارات نگاه دانش، 1380
اقتصاد کلان ، تاليف دکتر فريدون تفضلي، نشر ني، 1384
پول، ارز و بانکداري ، تاليف فردريک ميشکين، ترجمه دکتر جهانخاني، انتشارات سمت، 1381
پول، ارز و بانکداري ، تاليف دکتر يوسف فرجي، شرکث چاپ و نشر بازرگاني ، 1378
دیدگاه شما